تطور تاریخی و پیش انگاره های نظریه اصالت وجود در تحلیل خواجه نصیرالدین طوسی

نظریه اصالت وجود یا ماهیت در اندیشه های پیشاصدرایی هرچند دارای طرحی نظام مند نیست، اما استوار بر پیش انگاره هایی است که کشف آنها رویکرد اندیشمندان مسلمان را در ترسیم مسئله روشن میسازد. خواجه نصیرالدین طوسی، مواضع معرفتی خود را در برابر آن پیش انگاره ها تبیین کرده است. در این جستار، به برخی از پیش انگاره های اصالت وجود یا ماهیت در تصویرسازی طوسی پرداخته شده است. براین اساس: 1) مسئله زیادت وجود و ماهیت و چگونگی آن، 2) شناساندن ارتباط وجود و ماهیت، 3) جایگاه تحقق این ارتباط: خارج یا ذهن؟ و 4) مصداق سنجی تحلیل یاد شده و تحقق داشت ماهیت و وجود در خارج یا تاکید بر تحقق انحصاری یکی از آن دو، از این پیشفرضها محسوب میشود. طوسی با تحلیلهای خود در هریک از مواضع یادشده رویکردی اخذ میکند که میتوان همسویی یا عدم واگرایی او را با اصالت-بخشی به وجود نشان داد. ازاینرو، هرچند نظریه اصالت وجود بعنوان یک مسئله برای طوسی مطرح نبود، اما پیش انگاره های معرفتی او درباب وجود و ماهیت سازگار با این نظریه است. خط سیر ارتباطی طوسی صدرایی را میتوان با تبیین مواضع طوسی درباب آن پیش انگاره ها و تاثیر او بر ملاصدرا تحلیل کرد.