بررسی وجوه نوستالژی در شعر حافظ

نوستالژی از اصطلاحات علم روان شناسی و به معنای دل‏تنگی، حسرت زدگی، و غم غربت است که از دیرباز، در ادبیات فارسی نمود گسترده ای داشته و جایگاهی ویژه را در شعر غنایی به خود اختصاص داده است. هدف ما در پژوهش حاضر بررسی وجوه نوستالژی در اشعار حافظ در سه بخش فردی، سیاسی- اجتماعی، و عرفانی با روش توصیفی – تحلیلی است. عصر حافظ دوره ای بحرانی در تاریخ ایران بوده است؛ از این رو، تاثرات حاصل از اوضاع نابهنجار سیاسی- اجتماعی در سروده های این شاعر بسیار برجسته است؛ به گونه ای که بسیاری از مصادیق نوستالژی در شعر حافظ ریشه در زمینه های سیاسی- اجتماعی عصر او دارد. اندیشه های عرفانی خواجه در نگاه به گذشته ازلی و هبوط انسان به کره خاکی با حسرت و اندوه جدا شدن از عالم معنا پیوند می خورد و نگاه متفاوت حافظ به این مساله هم شایسته بررسی است. با توجه به شخصیت فعال و موثر حافظ، در شعر او موارد نقض نوستالژی را نیز می توان مشاهده کرد؛ اندیشه هایی چون غم ستیزی و شادخواری، امیدواری به آینده، توکل به لطف خدا و رضا دادن به داده او حافظ را یاری کرده است تا در آن روزگار سیاه، اسیر سلطه غم و حسرت نشود.