رقابت های تجاری بریتانیا و روسیه در خراسان و سیستان در دوره قاجار

خراسان و سیستان به دلیل موقعیت سوق الجیشی و نزدیکی به مرزهای هند، برای روسیه و بریتانیا در قرن نوزدهم دارای اهمیت بسیار بود. این دو قدرت برای حفظ منافع و مصالح خود در شرق ایران بعد از یک دوره اقدامات نظامی و تصرف برخی از شهرها، برای پیشبرد اهداف خود به فعالیت های تجاری روی آوردند. در این پژوهش تلاش می شود با روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و روزنامه ها و اسناد آرشیوی به این پرسش پاسخ داده شود که رقابت های تجاری بریتانیا و روسیه در خراسان و سیستان چه نتایجی را برای منطقه در برداشته است؟
با بررسی و واکاوی فعالیت های تجاری بریتانیا و روسیه در خراسان و سیستان این نتیجه حاصل شد که این دو دولت با تاسیس شعبه های بانک در مشهد، بیرجند، سیستان، احداث راه آهن و جاده سازی توانستند ضمن تامین امنیت و ثبات سیاسی، نقل و انتقالات کالاها و مبادلات مالی را نیز بر عهده بگیرند که این امر به رونق امور اقتصادی در خراسان و سیستان انجامید. اما رقابت و فعالیت های تجاری این قدرت ها از یک سو سبب افزایش تعداد نیروهای بیگانه در منطقه شد و از سوی دیگر منجر به افزایش ورود کالاهای فرنگی گردید که با گذشت زمان به انهدام صنایع محلی این مناطق، ورشکستگی تجار داخلی، بیکاری اصناف و پایین آمدن سطح زندگی کارگران و مردم محلی انجامید.