«مطالعات آزمایشگاهی» در جامعه شناسی علم: رویکردی «فرهنگی» به تولید دانش

ظهور رویکرد «مطالعات آزمایشگاهی» در جامعه شناسی علم، پیامد نوعی چرخش فرهنگی در مبانی معرفت شناسی این حوزه است. رویکرد عقلانی بر اساس معرفت شناسی واقع گرایانه، علم را یک پدیده عقلانی، همگانی، غیر اجتماعی، یک بعدی و بی تاثیر از علایق اجتماعی- فرهنگی می داند. اما رویکرد فرهنگی، بر اساس معرفت شناسی اجتماعی- فرهنگی (یا معرفت شناسی نسبی گرا) علم را به عنوان یک فعالیت کاملا اجتماعی و فرهنگی در نظر می گیرد که پیوند اساسی با ایدئولوژی ها و ارزش های اجتماعی- فرهنگی دارد.
مطالعات آزمایشگاهی بر کنش های متقابل بین کارگزاران مادی و انسانی تاکید دارد. بر اساس این مطالعات، فعالیت علمی امری اساسا محلی، در هم آمیخته و عارضی است؛ بنابراین دانش را نمی توان به عنوان فعالیتی تعبیرکرد که از قواعد روش علمی تبعیت می کند. «مطالعات آزمایشگاهی علم» نشان داد که نیروهای خاص جامعه شناسی و انسان شناسی می توانند وارد حریم آزمایشگاه شده، و نشان دهند که آنجا نیز یک جهان سیاسی پر از معاهدات مذاکره شده و تحمیل شده برای پیشروی در مسیرهای پذیرفته شده، و مبتنی بر دیدن آن چیزهایی است که باید آنها را دید.
در این مقاله به معرفی سنت مطالعات آزمایشگاهی در جامعه شناسی علم می پردازیم و مهمترین شواهد و مصادیق این سنت را در مطالعات جامعه شناسان علم و فناوری، تحلیل و بررسی می کنیم. به این ترتیب، ضمن بررسی تاریخچه «مطالعات آزمایشگاهی»، پیشگامان این حوزه (از قبیل مایکل لینچ، کارین نورستینا ، لاتور و ولگار) معرفی می شوند. سپس «مکتب بث» به عنوان یکی از گرایشات اصلی در این حوزه، مورد بررسی و تامل قرار می گیرد؛ و در پایان رویکرد مطالعات آزمایشگاهی مورد نقد و تحلیل قرار می گیرد.