تحلیل جزئیات هندسی و اجرایی در گنبدهای دوپوسته گسسته نار شاخص شهر اصفهان

گنبدهای دوپوسته گسسته در گذر زمان فرم های متنوع گوناگون در بخش اجزای اتصال دهنده خود داشته اند. با تحلیل فرایند ساخت و بررسی هندسه فرمی آن ها به جلوگیری از فراموشی و از دست رفتن مهارت های استادکاری در ساخت آن ها کمک خواهد شد. در پژوهش حاضر باور بنیادین این است که فرم نهایی اجزای تشکیل دهنده گنبدهای دوپوسته گسسته نار شاخص شهر اصفهان، به شکل مستقیم از نوع چینش آجرها و چگونگی قرارگیری کلاف ها از یک سو و توانمندی استادکارها نسبت به دانش هندسه عملی و نظری، از سوی دیگر، تاثیر می پذیرد. در این پژوهش تلاش است که با معرفی اجزای گنبد و بررسی نمونه هایی از گنبدهای دوپوسته گسسته نار در اصفهان، ویژگی های هندسی و چگونگی جزئیات اجرایی و ساخت آن ها بررسی شود. همچنین فرم های گوناگون کلاف های چوبی و خشخاشی ها و دلایل استفاده از آن ها عرضه شده است. از مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی بهره برده شده و سپس تصاویر و ترسیم های نگارندگان، که از سوی استادکاران محلی اصلاح شده، ارائه شده است. یکی از یافته های این مقاله تدوین شناسایی دقیق اجزا و چگونگی چیدمان آجر در گنبدهای دوپوسته گسسته نار است، از دیگر نتایج شناخت تفاوت در خلاقیت معمار محلی است که باعث ایجاد تمایز در ویژگی های هندسی و ساختاری این گنبدها (از جمله تنوع فرمی و اجرایی در خشخاشی ها و کلاف های چوبی) شده است. همچنین مشخص شد که برخلاف باورهای پیشین، گاهی در دهانه های کوچک قفل و بستی بین خشخاشی و پوسته بیرونی به کار برده نمی شود. علاوه بر آن مشخص گردید خشخاشی ها باید به صورت کامل و همراه با خود گنبد اجرا شوند و در صورت اجرای آن ها به صورت نیمه، نیروهای وارده و عکس العمل متفاوت در ترازهای مختلف ایجاد خواهد شد و پوسته بیرونی ترک خواهد خورد.