آسایش اقلیمی در میدان نقش جهان

میدان نقش جهان یکی از میدان های تاریخی مطرح جهان است که از منظر معماری و طراحی شهری دارای ویژگی های برجسته ای است. یکی از موضوع های مهم در این باره مبحث آسایش اقلیمی است که در دوره صفویه به طرز شایسته ای در ساختار میدان مورد توجه قرار گرفته بود، اما بر اثر دگرگونی های تاریخی و مداخلات نا به جا در ساختار میدان، در حال حاضر این کیفیت محیطی در میدان در وضعیت نامطلوبی قرار گرفته است. در این مقاله تلاش شده تا با اتکا بر اسناد تاریخی عوامل موثر در ایجاد آسایش اقلیمی در میدان دوره صفویه که همان وضعیت اصیل و اولیه میدان است و نیز وضع موجود میدان از منظر آسایش اقلیمی به همراه مقایسه تطبیقی از وضعیت میدان در این دو دوره مورد بررسی قرار گیرد. هدف از این مطالعات علاوه بر مستندسازی وضعیت کیفیت آسایش اقلیمی میدان در گذشته، زمینه سازی مطالعاتی و تاریخی برای رسیدن به راه کارهایی برای بهبود این کیفیت در وضع موجود است به نحوی که بتوان از نتایج این تحقیق در طرح های اجرایی مرتبط با فضای باز میدان بهره برد. روش تحقیق، تحلیلی تاریخی و مبتنی بر اسناد، متون، تصاویر تاریخی و نیز برداشت های میدانی از میدان و در مواردی استفاده از مدل سازی رایانه ای است. نتایج نشان می دهد که در طرح اندازی میدان در دوره صفویه از طریق عوامل کالبدی هم چون بازار سرپوشیده و بدنه محصور کننده و استفاده از عناصر طبیعی شامل آب جاری و درخت در فضای باز میدان و نیز استفاده از تجهیزات مکمل هم چون اتاقک های چوبی نیمه باز و خیمه و خرگاه در فضای باز میدان، شرایط مطلوب اقلیمی در فضای میدان به وجود آمده بود. در وضع کنونی بر اثر دگرگونی های تاریخی، برخی از عوامل پیشین ایجاد آسایش اقلیمی در میدان شامل درخت و نهر جاری، عملکرد سابق خود را از دست داده اند و عواملی جایگزین هم چون سطوح چمن کاری ایجاد شده اند که فاقد اصالت تاریخی و عملکرد بهینه هستند.