وحدت ظلی نفس و دلالت های آن در حوزه هنر

«تمثیل نفس بدن» همواره در حکمت و فلسفه برای تبیین «فعل خداوند» و رابطه حق با مخلوقات به کار رفته است. در این تمثیل، نفس به مثابه مثال خداوند تلقی می شود و از آن پاسخ هایی درخور برای برخی پرسش های مربوط به حوزه الهیات و متافیزیک استنتاج می گردد. در این مثال، «وحدت ظلی نفس» به مثابه الگویی برای فهم آفرینش و خالقیت و فاعلیت خداوند به کار می آید. در فلسفه اسلامی، رویکرد صدرالمتالهین به این مفهوم آن را روشن تر و سازنده تر کرده است.
این مقاله مسائلی از قبیل تعریف هنر، راز نامیرایی هنر، فطری‏بودن گرایش آدمی به هنر و نیز معنای خلاقیت هنری را - که در فلسفه هنر، مهم اند – با تمثیل فوق پی می‏جوید. این تمثیل در «علم النفس» می تواند راهی برای فهم معنا و نیز ارائه راه حل هایی برای این مسائل بیابد. نفس انسانی، این جوهر مجرد، در حوزه قوا و ادراک و فعل خود همانند خداوند به خلاقیت مدام مشغول است. جلوه های این خلاقیت در عرصه هنر چشم‏گیرترند. دلالت های این نظریه در عرصه هنر، معنای خلاقیت وجودی انسان را روشن تر می کند، راز زیست و تجربه هنری وی را آشکار می سازد، معنای «وحدت در عین کثرت» و «کثرت در عین وحدت» را تبیین می کند، مفهوم عمیق تری از «تمثل» و «محاکات» را نشان می دهد و به تحلیل قدرت بی پایان نفس در خلق هنر می پردازد.