تاملی در ساختار تمثیلی طلسم حیرت بیدل دهلوی

طلسم حیرت یکی از مثنوی‏ هایبدیع عبدالقادر بیدل دهلوی (1133ه.ق – 1054ه.ق) است. بیدل در این اثر، در قالب مثنوی و فرم روایی خاص و با زبان تمثیلی– رمزی، به رمزگشایی «طلسم حیرت انسان» به‏منزله هستی جامع می‏پردازد، تا از رهگذر رمزگشایی این طلسم حیرت آفرین، به گنج مخفی حق راه یابد.
بیدل به شیوه ای بدیع، به سبک سینمای فانتزیبا نگاهی ماکروسکوپی، به بزرگ نمایی کی هانی پیکر انسان می پردازد و مخاطب را در این سفر روحانی - که سیری است در کالبد بشری به مثابه المثنای جهان کبیر - با خود همراه می‏کند تا با حرکت از جزئی به کلی و از کثرت به وحدت و فراروی از تقابل های دوگانه، وانماید که «به خودشناسی ما، ختم شد خدادانی». بیدل در این داستان تمثیلی، نشان می دهد که ساختار کل جهان با همه جزئیات پیچیده اش، به‏صورت مینیاتوری ظریف و به گونه ای تناظری و آئینه گون در انسان بازتاب یافته است.
در این تحقیق با رهیافتی تطبیقی به قصد جست وجوی آبشخورهای فلسفی- عرفانی بیدل در متون هندی و عرفان اسلامی، ضمن برجسته‏سازی مفاهیم بنیادین طلسم، نیرنگ، حیرت و مایا، به طرح روایی و ساخت تمثیلی این مثنوی پرداخته‏ایم.