گستره شریعت

شمول یا عدم شمول شریعت بر همه شوون و اطراف زندگی آدمیان از دیرباز مورد گفت وگو و مطمح انظار بوده و امروزه یکی از پرچالش ترین مسائل است. آن چه بر ضرورت این بحث افزون بر آن چه گذشت تاکید می کند، اظهارنظرهایی است که در این زمینه صورت گرفته و از افراط و تفریط خالی نیست؛ به ویژه که این بحث صرفا فنی و علمی، گاه صبغه سیاسی به خود گرفته و اندیشه هایی بی پایه وغیرعلمی را پدید آورده است.
در این مقاله، کوشش بر این است که بحثی به دور از آسیب های پیشین و با توجه به قرآن، سنت و عقل سامان یابد. نویسنده، محور اصلی بحث را «تبیین حوزه شریعت و نقش عرف در این زمینه» قرارداده است و در مجموع، به چهار اندیشه اشاره می کند:اندیشه شمول، انعزال، ابهام و اعتدال اندیشه اول بر این است که هر حرکت و سکونی در شریعت جهانی وجاودان (شریعت اسلام) دارای حکم است. نقطه مقابل این نظریه، گرایش به انعزال و بی طرفی مطلق قانونگذار اسلام درباره شوون دنیایی آدمیان است.
در اندیشه ابهام بر این که اصولی کلان و عام به وسیله شارع بیان شده، بدون این که دخالتی از وی در امور خرد و ساختارها صورت گرفته باشد، تاکید می شود.
در این میان، اندیشه ای که راهی میانه را می پیماید و به وجود حکم در هر واقعه معتقد نیست، اما اندیشه انعزال و ابهام را نیز غیرکافی و ناموفق می بیند، «اندیشه اعتدال» است.
در دیدگاه اعتدال، وجود منطقه ای فارغ از جعل، مورد تردید قرار گرفته و تقسیم احکام به عقلی و شرعی رد، و بر تقسیم احکام شرعی به عقلی و نقلی تاکید شده است.