طراحی و اجرای برنامه آموزشی جامعه محور و پاسخ گو: گزارش تجربه مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد

یکی از رویکردهای فلسفی آموزش عالی، دیدگاه پاسخ گویی وتعهد اجتماعی است که تمرکز آن بیش تر بر مسوولیت پذیری دانشگاه ها در خدمت به جامعه است. در این رویکرد دانشگاه ها و دانشکده های پزشکی به عنوان یک نهاد اجتماعی با دیدگاه پاسخ گویی به نیازها و انتظارات جامعه جزء جدانشدنی از فلسفه وجودی آموزش عالی هستند. پاسخ گویی اجتماعی، تعهد در قبال هدایت، آموزش و پژوهش و ارائه خدمات بهداشتی درمانی بر اساس اولویت نیازهای سلامتی جامعه است و اهمیت آن به صورتی است که در بعضی از مطالعات به عنوان یکی از 4 رسالت اصلی دانشگاه های علوم پزشکی در نظر گرفته می شود(1). ازنظر برخی از کارشناسان و صاحب نظران در سیستم آموزش پزشکی ایران در زمینه پاسخ گویی به نیازهای جامعه ضعف وجود دارد و ارتباط دانشجویان با جامعه به تدریج ضعیف تر شده است و در طول سالیان با حذف فصل های مشترک جای خود را به مرزبندی های غیرقابل نفوذ داده است. در صورتی که پاسخ گویی به نیازهای جامعه و در نتیجه تعامل پویا بین آموزش و جامعه یک تقاضای منطقی، مستمر و پایدار است(2).
مطالعه ای که در زمینه موانع و راه کارهای پاسخ گویی اجتماعی برنامه درسی در آموزش پزشکی توسط یمانی و همکاران انجام شده است، موانع پاسخ گویی را در 8 مقوله دسته بندی نموده است که ساختار برنامه درسی و مواجهه دیررس دانشجویان با معضلات سلامت جامعه، عدم تناسب محتوای درسی با نیازهای جامعه و توجه بیش تر برنامه درسی به آموزش تئوریک و بالینی غلبه پارادایم کمی و در نتیجه بی توجهی به شاخص های مهم پزشکان پاسخ گو، ضعف در همکاری بین دانشگاه و جامعه، کمبود واحدهای درسی انتخابی در زمینه دروس متمایل به زمینه اجتماعی و محیط کاری از جمله این موانع محسوب می گردد. طبق بررسی به عمل آمده در مقاله مذکور از جمله راه کارهای پاسخ گو نمودن برنامه های درسی تدوین رسالت روشن، اضافه نمودن آموزش مبتنی بر جامعه در سطوح مختلف برنامه درسی پزشکی و رها نکردن پزشکان بعد از فراغت از تحصیل و تدوین مدل و چارچوب نظری مناسب برای پاسخ گویی برنامه درسی بوده و البته تاکید عمده بر حرکت به سمت تدوین راه کارهای عملیاتی است(3).
با توجه به این موانع و راه کارهای ارائه شده، و با توجه به تاکید چشم انداز نظام آموزش علوم پزشکی کشور در افق 1404 به پاسخ گویی به نیازهای سلامت جامعه به عنوان یکی از ارکان اساسی این نظام و همچنین در راستای عملیاتی سازی بسته پزشکی پاسخ گو از بسته های دوازده گانه تحول در آموزش پزشکی، تدوین و طراحی مدل ها و برنامه هایی جهت آموزش و آشنایی بیش تر دانشجویان با پاسخ گویی اجتماعی و در نتیجه مسوولیت پذیر نمودن دانش آموختگان در ارائه بهتر مراقبت های سلامت مناسب به نظر می رسد. در این راستا مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد جلب مشارکت دانشجویان در این زمینه را به عنوان یکی از برنامه های کاری خود مد نظر قرار داد و جهت انجام این امر ابتدا با مطالعه مستندات و فعالیت های پاسخ گویی انجام شده در سایر دانشگاه ها اطلاعات لازم جمع آوری و پس از سنجش موقعیت و بررسی نقاط ضعف و قوت، برنامه آموزشی جامعه محور و پاسخ گو در قالب کمیته های دانشجویی پزشکی پاسخ گو جهت دستیابی به اهداف مذکور، به عنوان مدل و برنامه پیشنهادی از اسفند 93 تصویب و به مرحله اجرایی در آمد.