جستجوی اشکال گوناگون روایی در متون منثور فارسی قرن چهارم تا هفتم هجری

روایت در تمام جلوه های فرهنگ بشری دیده می شود. چون از این دیدگاه به روایت در متون فارسی منثور بازمانده از قرن چهارم تا هفتم هجری بنگریم؛ این پرسش مطرح است که: «کدامیک از اشکال روایی در کهن-ترین متون منثور فارسی قرن چهارم تا هفتم هجری دیده می شود؟» اهمیت این پژوهش در آن است که به شناخت کلی از پیشینه حضور اشکال روایی در دوران آغازین زبان فارسی دست خواهیم یافت. برای یافتن پاسخ پرسش پژوهش، متون منثور این دوران بررسی شدند. یافته ها نشان می دهند: محتوی و موضوع متون منثور این دوره از موضوعاتی چون؛ نجوم، بلاغت، فلسفه، سیاست، جغرافیا، تاریخ، اساطیر، سفرنامه، منشآت، تفسیر، دانشنامه، تذکره، اخلاق، کلام، تعبیر خواب، موسیقی، هندسه، طلسمات و… سخن می گویند. فرم های گوناگون روایی در متون منثور این دوران عبارتند از: گزارش، حکایت، داستان بلند. پربسامدترین آن ها گزارش و حکایت است که با گذشت زمان از فرم ساده و ابتدایی به سوی فرمی پیچیده حرکت می کنند. اشکال روایی کاربردهای مهمی در متون دارند، از جمله؛ گزارش و نقل رخدادهای گذشته، توصیف موقعیت ها، خلق تمثیل استشهادی، بیان و روشنگری اندیشه های مبهم و پیچیده، بیان مشاهدات و تجربیات عینی و خلق متنی داستانی. نتایج پژوهش نشان می دهند که در 85% متون دوران آغازین زبان دری، شکلی از روایت دیده می شود که نشان دهنده تنوع موضوع و کاربردهای گسترده و گوناگون گونه های روایی در عرصه فرهنگی پارسی زبانان قرن چهارم تا هفتم هجری است و همچنین نشان دهنده برخورداری از پیشینه کهن و غنی تجربه روایت-پردازی، پیش تر از قرن چهارم است.