مطالعه اثر تنش خشکی بر صفات فیزیولوژیک و عملکردی همیشه بهار (Calendula officinalis L.)

با توجه به اهمیت گیاه دارویی همیشه بهار (Calendula officinalis L.) در صنایع مختلف ازجمله داروسازی، در این مطالعه تاثیرات تنش خشکی بر برخی صفات فیزیولوژیک و عملکردی این گیاه دارویی بررسی شد. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار طی سال های 94-1393 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بیرجند انجام شد. فاکتورهای مورد مطالعه شامل تنش خشکی در چهار سطح (به ترتیب 80، 60، 40 و 20 درصد آب قابل استفاده خاک) و دو تیپ گیاه همیشه بهار (تیپ دارویی و تیپ زینتی) بود. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش تنش، از میزان فعالیت آنزیم آسکوربات پروکسیداز کاسته شد و فعالیت دو آنزیم سوپراکسیددسموتاز و کاتالاز نیز در ابتدا افزایش و بعد کاهش یافت. تجمع بیش ازحد گونه های اکسیژن فعال (ROS) و ناکارآمدی سیستم آنتی اکسیدانی گیاه در مواجهه با آن احتمالا دلیل کاهش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان در بالاترین سطح تنش بوده است. میزان پرولین با افزایش تنش افزایش یافت، به طوری که در بالاترین سطح تنش از 4 برابر شاهد نیز بیشتر بود. با افزایش خشکی، میزان کاروتنوئیدها، کلروفیل a و b نیز به دلیل خسارت به غشاهای کلروپلاستی کاهش یافت. تنش خشکی علاوه بر خسارت به غشاء سلولی که سبب افزایش میزان MDA شد، کارایی فتوسیستم II را نیز کاهش داد. تنش خشکی همچنین وزن خشک (27%)، ارتفاع (32%)، تعداد شاخه جانبی (33%)، تعداد گل (50%) و عملکرد گل (60%) همیشه بهار را نیز کاهش داد. همچنین مشخص شد که پتانسیل تولید گل تیپ دارویی همیشه بهار (824.3 کیلوگرم در هکتار) از تیپ زینتی آن (654.9 کیلوگرم در هکتار) بیشتر است. در کل می توان نتیجه گرفت که سیستم آنتی اکسیدانی آنزیمی همیشه بهار از توانایی خوبی برای کاهش اثرات نامطلوب تنش خشکی برخوردار است. از این رو چنانچه فعالیت آنتی اکسیدانی همیشه بهار به نحوی افزایش یابد، احتمالا توانایی این گیاه برای کاهش اثرات ناشی از تنش خشکی افزایش یافته و ممکن است منجر به بهبود عملکرد آن شود.