تحلیل وضعیت مدیریت نظام شابک در جهان

هدف اصلی مطالعه حاضر، تحلیل وضعیت و جایگاه نظام شماره‏گذاری استاندارد بین المللی کتاب (شابک) در بین کشورهای عضو و نحوه عمل موسسه های ملی به وظایف محوله از سوی سازمان جهانی شابک است.
روش پژوهش از نوع پیمایشی است و جامعه آماری تمامی نمایندگان سازمان جهانی شابک نزدیک به 160 کشور است که از بین آنها 66 نماینده فعال به پرسشنامه پاسخ دادند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه پژوهشگر ساخته و روش تجزیه و تحلیل داده ها نیز از روش آمار توصیفی نظیر فراوانی، درصد، و... می‏باشد.
یافته ها: یافته ها نشان می‏دهند تنها 42 درصد کشورها، شابک را به صورت رایگان در اختیار ناشران قرار می‏دهند. 6/60 درصد کشورهای عضو، بانک اطلاعاتی کتابشناختی منابع دارای شابک را تولید کرده‏‏اند. 2/74 درصد موسسه های ملی اطلاعات ناشران عضو را برای درج در راهنمای بین المللی ناشران در اختیار سازمان جهانی قرار می‏دهند. در این میان تنها 4/42 درصد موسسه ها، شابک‏های غلط اختصاص یافته از سوی ناشران را اصلاح می‏کنند. از نظر کاربرد فهرست‏برداری، توزیع، جستجوی کتابشناختی به ترتیب بیشترین کاربرد را دارند. در 27 درصد کشورها، ناشران آگاهی کافی از نظام شابک دارند. کشورهای عضو، کتابخانه ملی و اتحادیه ناشران را مهم‏ترین حامیان نظام شابک، و برگزاری کارگاه و همایش‏ را مهم‏ترین روش‏ افزایش آگاهی و انگیزه ناشران برای استفاده از شابک می دانند. موسسات ملی، اطلاع‏رسانی از طریق رسانه های همگانی درباره فواید و کاربردهای شابک و برگزاری کارگاه ها آموزشی و همایش‏های منطقه‏ای و بین المللی را مهم‏ترین راه‏کارهای بهبود نظام شابک عنوان کرده‏‏اند.
نظام شابک از نظر کارآیی و میزان تمایل ناشران به استفاده از آن، از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نیست. شکل‏گیری کتاب‏خوان‏های الکترونیکی و تبلت‏ها، و عدم تمایل برخی از آنها به استفاده از نظام شابک و همچنین شکل‏گیری استانداردهای جدید نظر DOI و ISAN و یکسانی بیش از حد شماره شابک با شماره EAN موجودیت نظام شابک را با تهدید همراه کرده است و لازم است نظام شابک بازتعریفی از ماهیت، ساختار، عملکرد، و کارآیی خویش داشته باشد.