مطالعه مقایسه ای شیوه های پرکاربرد انتقال آب در بناهای سنتی (مطالعه موردی: شهر اصفهان)

ایران سرزمین کویری-کوهستانی است و به همین دلیل ادامه حیات منوط به طراحی و اجرای سیستم های هوشمند انتقال آب است. این وضعیت آب و هوایی موجب شد تا راه کارهای متفاوتی برای انتقال آب خلق شود. کمبود آب و دسترسی دشوار به آب آشامیدنی در گذشته، معماران بومی را به فکر طراحی و ساخت سازه هایی برای رفع نیازهای گوناگون انداخت. هدف مقاله آن است که عوامل تاثیرگذار در ایجاد روش های مختلف استفاده از آب های زیرزمینی و آب های سطحی را در بناهای کهن اصفهان مورد تحلیل قرار دهد. پژوهشگران دیگر در این گستره به جنبه های مختلف سیستم های انتقال آب از جمله فرم، ساختار، جنس و چگونگی کارکرد آن پرداخته اند و هرکدام به شکل مجزا بخشی از این راه کارها را مورد تحلیل قرار داده اند. این مقاله برای نخستین بار ساختاری تطبیقی برای چگونگی انتقال آب و دلایل تفاوت و تشابه نمونه های گوناگون را در شهر اصفهان ارائه می دهد و سعی بر آن دارد با مطالعات کتابخانه ای، برداشت های میدانی، مصاحبه با استادان مربوطه و به کمک نرم افزارهای دوبعدی و سه بعدی انواع شیوه های انتقال آب های سطحی و زیرزمینی همانند انواع چرخ چاه، گاو چاه و عناصر وابسته به آن ها در ساختمان های کهن را ترسیم کند و به روش تحلیلی- تطبیقی داده ها را مورد بررسی قرار دهد. با بررسی های انجام شده آشکار شد که سیستم های گوناگون انتقال آب و دفع فاضلاب در بناهای کهن به کار گرفته شده است. این سیستم ها بسته به نحوه دسترسی به آب، میزان آب مصرفی، منابع ذخیره کننده آب اشکال گوناگونی پیدا کرده است. استفاده هوشمندانه از اختلاف سطح که ایجاد جریان آب را از ترازهای بالا به سمت حوض انتقال می دهد، بخشی از این دانش کهن است. این پژوهش قابلیت انجام بر روی سیستم های آب رسانی در سایر شهرهای ایران را خواهد داشت.