برآورد اثر ژن ها و قدرت ترکیب پذیری صفات زراعی در بین تعدادی از واریته های گندم نان تحت شرایط تنش خشکی

خشکی از عمده ترین خطرات برای تولید مطلوب گندم می باشد، دست یابی به نتایج مطلوب در برنامه های اصلاحی نیازمند انتخاب آگاهانه والدین بر اساس قابلیت ترکیب پذیری عمومی و خصوصی می باشد. به منظوربررسی خصوصیات ژنتیکی و قابلیت ترکیب پذیری عمومی و خصوصی و نحوه عمل ژن ها در شرایط تنش خشکی، در بین نه رقم گندم نان تلاقی هایی به صورت دایالل یک طرفه انجام شد. در پاییز1392 بذور دورگ F2به همراه نه والد آن ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه دانشگاه شهید باهنر کرمان کشت گردید. والدین و نتاج F2از لحاظ صفات زراعی طول ساقه، تعداد روز تا رسیدگی، طول سنبله، طول پدانکل، وزن هزار دانه، مساحت برگ پرچم و عملکرد دانه مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج دایالل با استفاده از روش دو مدل B گریفینگ و هیمن- جینکز نشان داد که اثر ترکیب پذیری عمومی برای صفات وزن هزار دانه، طول ساقه، تعداد روز تا رسیدگی، طول پدانکل، در سطح آماری یک درصد و برای سایر صفات در سطح پنج درصد معنی دار و ترکیب پذیری خصوصی برای صفات طول ساقه ،وزن هزار دانه و عملکرد دانه در سطح آماری یک درصد و برای سایر صفات در سطح پنج درصد معنی دار بود. برای اندازه‫گیری میزان اثر افزایشی، نسبت میانگین مربعات ترکیب پذیری عمومی بر ترکیب پذیری خصوصی در مورد کلیه صفات به غیر از صفت عملکرد دانه محاسبه و معنی دار شد، در نتیجه برای عملکرد دانه بیشترین سهم واریانس ژنتیکی به واریانس غیر افزایشی اختصاص دارد. میزان وراثت پذیری عمومی برای صفات مورد مطالعه بین 55 تا 74 درصد و میزان وراثت پذیری خصوصی بین 32 تا 61 درصد متغیر بود. با توجه به بررسی گرافیکی تجزیه هیمن - جینکز می توان نتیجه گرفت که برای صفات طول ساقه، تعداد روز تا رسیدگی و عملکرد دانه رابطه فوق غالبیت و برای سایر صفات رابطه غالبیت نسبی بین آلل ها وجود دارد.