پاسخ ویژگی های ریشه و تسهیم ماده خشک 40 ژنوتیپ اصلاح شده و بومی برنج (Oryza sativa L.) در شرایط کم آبیاری

امروزه از ویژگی های ریشه به عنوان صفات ثانویه در کنار عملکرد دانه برای بررسی پاسخ ارقام برنج در شرایط کم آبیاری استفاده می شود. از این رو جهت ارزیابی صفات ریشه 40 ژنوتیپ برنج غرقابی در شرایط کم آبیاری، آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در سال 1393 در موسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) انجام شد. تیمار آبیاری در دو سطح شاهد (آبیاری مرسوم) و کم آبیاری از مرحله آبستنی اعمال گردید. نتایج نشان داد که در شرایط کم آبیاری، طول ریشه از حدود 45 به 28 سانتی متر، سطح ریشه از 190 به 117 سانتی متر مربع و چگالی سطح ریشه نیز از شش به حدود چهار سانتی متر مربع بر سانتی متر مکعب کاهش یافتند. میانگین عملکرد شلتوک و وزن خوشه طی این شرایط نیز به ترتیب 25 و 5/18 درصد کاهش نشان دادند. در شرایط
کم آبیاری، وزن خشک ریشه کاهش و از سویی وزن خشک شاخساره نیز از 7/42 گرم در شرایط شاهد به 4/49 گرم در شرایط کم آبیاری افزایش یافت. گروه بندی ژنوتیپ ها براساس صفات مورد مطالعه و به روش حداقل واریانس وارد در شرایط شاهد و کم آبیاری به ترتیب ژنوتیپ ها را به چهار و سه گروه تفکیک نمود. در هر دو شرایط، گروه هایی با عملکرد شلتوک بالاتر مقدار صفات ریشه کمتری داشتند. بر این اساس در گروه سوم 19 ژنوتیپ از جمله خزر، شیرودی و گوهر در شرایط کم آبیاری ضمن ثبت عملکرد شلتوک بالاتر مقدار صفات ریشه کمتری داشتند. مقایسات گروهی نیز اختلاف معنی دار ارقام بومی نسبت به اصلاح شده را از نظر صفات وزن خشک ریشه، وزن خشک شاخساره، وزن خوشه و عملکرد شلتوک (به ترتیب حدود 21+، 14+، 19- و 14- درصد) نشان دادند. از این رو به نظر می رسد هرچند بین ژنوتیپ های مورد مطالعه نیز اولویت اصلاح گیاه تخصیص بیشتر ماده ی خشک گیاه به اندام های هوایی در مقایسه با ریشه بوده اما تنوع قابل ملاحظه ای از نظر نحوه تسهیم ماده خشک گیاه به اندام های مختلف در شرایط کم آبیاری وجود دارد.