ارزیابی خطرات سلامتی فلزات سنگین حاصل از آبیاری خاک های کشاورزی با فاضلاب شهری در جنوب سبزوار

آبیاری خاک های کشاورزی با پساب های حاصل از ضایعات شهری موجب آلودگی خاک و ایجاد خطرات محیط زیستی می شود. فلزات سنگین یکی از مهم ترین آلاینده های آب های زائد است که موجب بروز بیماری های گوناگون می شود.
به منظور بررسی اثر فاضلاب شهری بر ترکیب خاک های منطقه جنوب سبزوار، از خاک های سطحی آلوده و غیرآلوده، همچنین سبزی جعفری کشت شده روی این خاک ها نمونه برداری هدف مند انجام گرفت. میزان فلزات سنگین و عناصر کمیاب نمونه های کل خاک با روش طیف سنج جرمی پلاسمای زوج القایی (ICP-MS) تعیین شد. برای اندازه گیری میزان دسترسی زیستی فلزات سنگین از روش DTPA استفاده شد. غلظت فلزات سنگین در محلول استخراج شده به روش DTPA و میزان این عناصر در سبزیجات به روش FAAS تعیین شد.
در خاک های غیرآلوده سبزوار عناصر نیکل و کروم به مقدار بیش ازحد استاندارد دیده شد که حاصل هوازدگی سنگ های مادر غنی از این عناصر است. در خاک های آلوده علاوه بر این دو عنصر، نقره (Ag)، کادمیم (Cd)، کبالت (Co) و روی (Zn) نیز در ترکیب کلی خاک پتانسیل خطر محیط زیستی را نشان داد. آنالیز DTPA مشخص ساخت که میزان دسترسی زیستی فلزات سنگین در خاک های غیرآلوده پایین است، اما در خاک های آلوده استخراج پذیری این عناصر بسیار است. تمرکز فلزات سنگین در سبزیجات کشت شده روی خاک های آلوده نیز چندین برابر خاک های غیرآلوده افزایش داشت و میزان کروم در دسترس به بالاتر از استانداردهای تعیین شده رسید.
داده های حاصل از این تحقیق نشان داد که آبیاری خاک های منطقه جنوب سبزوار با فاضلاب شهری طی سال های طولانی موجب تمرکز بسیاری از فلزات سنگین و عناصر دارای پتانسیل خطر محیط زیستی در این خاک ها شده است. ضریب HRI محاسبه شده برای نیکل موجود درسبزیجات کشت شده بر این خاک ها بالاست (>1) وخطرات سلامتی برای مصرف کنندگان به همراه دارد.