فراتحلیل مصرف کود شیمیایی نیتروژن در تولید غلات در ایران

پژوهش های مربوط به ارزیابی تاثیر کودهای نیتروژنه بر عملکرد غلات سابقه ای طولانی در کشور دارد، با این حال به دلیل پراکندگی و اختلاف موجود در نتایج آزمایشات مختلف، دستیابی به نتیجه گیری کلی دشوار می باشد. در این مطالعه جهت غلبه بر این مشکل از رهیافت فراتحلیل استفاده شده است تا از این طریق بتوان با تلفیق و آنالیز مجدد یافته های آزمایشات مستقل به نتیجه ای واحد دست یافت. به این منظور 46 مقاله علمی- پژوهشی منتشر شده توسط محققین کشور در ارتباط با اثر کودهای نیتروژنه بر عملکرد غلات شامل 23 مقاله مربوط به گندم (Triticum aestivum L.)، 14 مقاله مربوط به ذرت (Zea mays L.) و 9 مقاله در مورد برنج (Oryza sativa L.) مورد بررسی قرار گرفت. سطوح کودهای نیتروژنه به کار رفته در آزمایشات برای گندم، ذرت و برنج به ترتیب در دامنه250-20، 275-25 و 90-10کیلوگرم در هکتار قرار داشت. تلفیق یافته ها نشان داد که با مصرف کودهای نیتروژنه میانگین عملکرد دانه در گندم 2477، در ذرت 4699 و در برنج 1509 کیلوگرم در هکتار نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت. نتایج فراتحلیل نشان داد که در هر سه محصول تحت بررسی تاثیر کودهای نیتروژنه بر افزایش عملکرد دانه و ماده خشک معنی دار ولی بر شاخص برداشت بی معنی بود و بر این اساس حداکثر عملکرد دانه با مصرف 100-50 و حداکثر عملکرد ماده خشک با کاربرد 150-100 کیلوگرم در هکتار نیتروژن حاصل شد. سطوح کودی بالاتر تاثیر معنی داری بر افزایش عملکرد نداشتند. فراتحلیل به صورت جداگانه برای هر محصول نیز اجرا شد. نتایج نشان داد که در گندم حد بهینه نیتروژن کودی برای عملکرد دانه و ماده خشک به ترتیب 100-75 و 100 کیلوگرم در هکتار می باشد در حالی که برای ذرت حداکثر عملکرد دانه با مصرف 100-50 و حداکثر عملکرد ماده خشک در 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص حاصل می شود و در برنج عملکرد دانه و ماده خشک با مصرف 90-75 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به حداکثر خواهد رسید. شاخص برداشت هیچ یک از سه محصول پاسخ معنی-داری به کود نیتروژنی نداشت.