پراکنش گیاه هرز علف پشمکی (Bromus tectorum L.) و سایر گیاهان هرز مهم هم خانواده آن در مزارع گندم (Triticum aestivum L.) غرب و شمال شرق ایران

علف پشمکی (Bromus tectorum L.) یکی از مهمترین گیاهان هرز مشکل ساز به ویژه در مزارع گندم (Triticum aestivum L.) و جو (Hordeum vulgare L.) زمستانه به شمار می رود. از این رو، وضعیت پراکنش این گیاه هرز به روش نمونه گیری تصادفی در 40 مزرعه از مزارع گندم آبی شهرستان خرم آباد، 27 مزرعه در مشهد و 28 مزرعه در نیشابور در سال 1391 مورد بررسی قرار گرفت. فاکتورهای مربوط به فراوانی نسبی، غنای گونه ای، تراکم و یکنواختی نسبی و نیز شاخص های تنوع و غالبیت اندازه گیری شد. همچنین با استفاده از تکنیک GIS، نقشه پراکنش علف پشمکی در این مناطق رسم شد. علاوه بر علف پشمکی 16 گونه علف هرز دیگر از خانواده گندمیان مشاهده شد. فراوانی نسبی علف پشمکی اکوتیپ hirsotum در خرم آباد با 76/8 درصد بیشتر از اکوتیپ tectorum با فراوانی 76/4 درصد بود. یولاف وحشی زمستانه(Avena ludoviciana L.) با 56/19 و پس از آن جو دره (Hordeum spontaneum C. Koch) با 52/13 درصد فراوانی نسبی از میانگین پنج نمونه گیری در هر مزرعه بیشترین فراوانی را به خود اختصاص دادند. در مزارع مشهد فراوانی نسبی علف پشمکی اکوتیپ tectorum با44/12 درصد بیشتر از اکوتیپ hirsotum با فراوانی نسبی 25/7 درصد بود. یولاف بهاره با 99/13 درصد فراوانی و پس از آن جو دره با 95/12 درصد دارای بیشترین فراوانی نسبی بودند. در مزارع گندم نیشابور فراوانی نسبی دو اکوتیپ علف پشمکی مشابه (75/10) بود. یولاف وحشی بهاره (Avena fatua L.) با 52/14 درصد فراوانی و چاودار (Secale cereale L.) با 29/11 درصد فراوانی بیشترین فراوانی را داشتند. در این بین، قیاق (Sorghum halepense L.) و پنجه مرغی (Cynodon dactylon L.) چندساله بوده و مابقی یک ساله بودند. علاوه بر آن بر اساس مشاهدات اینگونه استنباط می شود که ارتفاع از سطح دریا تاثیر چندانی در تراکم اکوتیپ های علف پشمکی و سایر گیاهان هرز گرامینه نداشته است. مقدار شاخص تنوع شانون-وینر در خرم آباد به میزان 24/2، در مشهد 16/2 و در نیشابور 29/2، شاخص تنوع سیمپسون خرم آباد 04/1، در مشهد 31/1 و در نیشابور 16/1 و شاخص غالبیت سیمپسون مزارع گندم خرم آباد 960/0، مشهد 764/0 و در نیشابور 862/0محاسبه شد. تفاوت در شاخص های تنوع گونه ای و غالبیت احتمالا با میزان و نوع عملیات مدیریتی در مزارع مورد پایش ارتباط دارد.