تبیین و نقد دیدگاه کلامی، حکمی و عرفانی قاضی سعید قمی درباره جایگاه عرش و کرسی در نظام هستی

قاضی سعید قمی از جمله اندیشمندان اسلامی عصر صفویه است که در آثار خود، به روشی فلسفی، عرفانی و کلامی، و با تکیه به آموزه های هیئت بطلمیوسی، ماهیت افلاک از جمله عرش و کرسی را مورد بررسی قرار داده است.
اگرچه از بیانات ایشان در بخش های مختلف برداشت های متفاوتی می توان کرد، اما در تحقیقی کتابخانه ای، در مجموع به نظر می رسد از نظر ایشان این دو، باب علم غیب و فراگیرنده جهان ملک و ملکوت هستند؛ عرش مظهر اسم المحیط و المدبر و قرارگاه اسم الرحمان، سقف بهشت، و آخرین و فراگیرترین فلک در بین افلاک یازده گانه است، جسمی مجوف و کروی، و دارای دو طبقه مجرد در بالا و مادی در پایین که اول عالم ترکیب را تشکیل می دهد، و حکم آن تا مرکز عالم امتداد دارد؛ کرسی نیز مظهر وجودات متعینه و اسم المفصل، قرارگاه اسم الرحیم، دهمین فلک، فراگیرنده فلک اطلس، و فراگرفته شده توسط عرش است که بهشت مابین آن و عرش، و جهنم در مقعر آن واقع شده است. نظریه سریان عقل در جسم و تقدس جسم، دو مطلب جدید و تامل برانگیزی است که ایشان در تبیین دیدگاه خود ارائه می دهد.