اجرای طرح تحول نظام سلامت با تاکید بر محور حضورپزشکان متخصص مقیم در بیمارستان های دولتی تحت پوشش دانشگاه های علوم پزشکی: نتایج و چالش ها

مقدمهسلامتی دارایی ارزشمندی است که با فراهم آوردن امکان توسعه قابلیت های فردی به توسعه پایدار جامعه یاری می رساند (1). پوشش فراگیر خدمات سلامت (UHC)[1] به عنوان مدلی جهانی از سوی سازمان جهانی بهداشت در سال 2000 معرفی شده است. این پوشش با هدف دسترسی عموم به خدمات باکیفیت و مقرون به صرفه شکل گرفت. سازمان جهانی بهداشت (WHO)[2] نقش مهمی در حمایت از کشورها به منظور پاسخگویی درزمینه پوشش همگانی سلامت و نظارت بر اجرای آن دارد (1). پوشش همگانی سلامت بر دسترسی به خدمات موردنیاز باکیفیت و بدون تحمل فشارهای مالی در دو سطح فردی و اجتماعی تاکید دارد (2) و مطابق با تعریف سلامت از منظر سازمان جهانی بهداشت، اعلامیه کنفرانس آلماآتا (3) و سیستم های بهداشت کمیسیون عوامل اجتماعی سلامت، شبکه دانش سیستم سلامت (4) و گزارش های سلامت درزمینه تجدید مراقبت های اولیه (5) و تامین مالی درمان است (6).
گسترش مراقبت های اولیه سلامت اولیه (PHC)[3] در ایران نیز به طور عمده بر اساس اصول بهداشت همگانی کنفرانس آلماآتا است (7). مراقبت های اولیه سلامت به طور چشمگیری به بهبود نتایج سلامت و بهداشت به ویژه در مناطق روستایی منجر شده است (8)، با این حال پاسخگوی نیازهای رو به رشد سلامت مردم در چند دهه اخیر نیست. گسترش خدمات در مناطق شهری و برون شهری و پویایی مسیر ارجاع بیماران همیشه مسئله ای چالشی بوده است (9). از سال 1384 برنامه پزشک خانواده در مناطق روستایی و شهرهای کوچک آغاز شد که در دولت بعدی ادامه یافت (10). علی رغم افزایش جمعیت زیرپوشش بیمه درمانی، مسایل مربوط به دسترسی به خدمات سلامت و برابری در دسترسی و استفاده از این خدمات کماکان باقی مانده بود (7، 11-13). از این رو در دولت یازدهم مجموعه ای از برنامه های اصلاح و بازنگری نظام سلامت پیگیری شد (10). نتیجه این اصلاحات با عنوان طرح تحول نظام سلامت(HSE)[4] توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بر اساس قانون برنامه چهارم و پنجم توسعه به منظور دستیابی به پوشش همگانی سلامت معرفی شد.
به طورکلی اصول 2، 3 و 29 قانون اساسی کشور و بند 1 اصل 43 بر ضرورت شکل گیری طرح تحول نظام سلامت تاکید دارد. اسناد بالادستی مربوط به محور مقیمی شامل بند ب ماده 34 قانون برنامه پنجم توسعه ناظر بر پایداری نیروی انسانی متخصص و ایجاد دسترسی عادلانه مردم به خدمات سلامت و بند الف ماده 36 قانون برنامه پنجم توسعه ناظر بر پرداخت تسهیلات ویژه برای ماندگاری پزشکان در مناطق کم تر توسعه یافته است (14، 15). بر این اساس طرح تحول نظام سلامت با ابلاغ سیاست های کلی نظام سلامت توسط مقام معظم رهبری و بررسی اسناد بالادستی و کار پژوهشی سیاست گذاران این حوزه، با سه هدف حفاظت مالی از مردم در مقابل هزینه های سلامت، ایجاد عدالت در دسترسی به خدمات سلامت در سراسر کشور، ارتقای کیفیت خدمات در بیمارستان های سراسر کشور، توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تدوین شد. برای کسب اهداف مذکور این طرح در قالب چندین بسته اجرایی طراحی و اجراشده است؛ یکی از محورهای اجرایی این طرح حضور پزشک متخصص مقیم به صورت شبانه روزی و به خصوص در روزهای تعطیل و شب ها، در بیمارستان های دولتی بالای 64 تخت است که امکان دسترسی سریع بیماران اورژانسی به پزشک متخصص را فراهم می کند تا از این طریق انجام رویه های مناسب درمانی در کوتاه ترین زمان ممکن توسط متخصص مقیم برای بیماران اورژانسی انجام شود.