دو دهه با نظریه ادبی در ایران (سخن سردبیر)

اگر به کارنامه ده ساله فصلنامه نقد ادبی بنگریم در همان نگاه نخست درمی یابیم که در میان 336 مقاله ‏منتشر شده در 39 شماره، سهم نوشتار نظری و تحلیلی ناچیز است. حتی مقاله های مروری - که یک موضوع یا ‏مفهوم ادبی را در مطالعات ادبی به طرزی روشمند و راهگشا بررسیده باشد - چندان نمودی ندارد. جای ‏مقاله های موثر در مباحث نظری، فلسفه ادبیات، مفهوم سازی در ادبیات، دوره بندی تاریخی مفاهیم ادبی، ‏گونه شناسی، جریان شناسی و مانند آن سخت خالی است. در واقع بخش عمده مقالاتی که به سامانه فصلنامه ‏نقد ادبی ارسال می شود به شیوه مطالعه موردی (case study) در علوم اجتماعی و روانشناسی است. رویه چنان ‏است که نویسنده مقاله بر اساس یک روش یا چارچوب نظری، متن ادبی (شعر کوتاه، دفتر یا دیوان شعر، داستان ‏کوتاه، رمان) را موضوع بازآزمایی دقیق قرار داده و توصیفی مطابق آن روش یا رویکرد از متن «مورد مطالعه» ‏ارائه می کند. چنین نوشتاری را در نقد ادبی به دشواری می توان پژوهش اصیل در شمار آورد؛ زیرا حاوی یک ‏مفهوم، اندیشه یا روش تازه و اصیل نیست. بلکه بر اساس یک چارچوب شناخته شده، توصیفی معین از متن ارائه ‏می دهد و مفهومی از پیش دانسته را در یک متن می جوید. دستاورد اینگونه نوشتارها فراتر از «بازیابی» آن مفهوم ‏شناخته شده در یک متن نیست. ‏