بررسی و مقایسه رشد جنبه محتوایی مهارت تعریف واژه در دانش آموزان 7 تا 12 ساله فارسی زبان

هدف زبان از سه جزء محتوا، فرم و کاربرد تشکیل شده است که حیطه معناشناختی در زیرمجموعه محتوایی قرار می گیرد. در دانش معنایی به اطلاعاتی در زمینه ارتباط هر واژه با دیگر واژه های موجود در آن مقوله و مقوله های دیگر نیازمندیم. یکی از اجزای اصلی حیطه معناشناختی، دانش واژگان است که بسیاری از ارتباطات واژگانی ازجمله بازنمایی و سازماندهی آن ها در این شبکه شکل می گیرد. یکی از مفاهیم مهم در حوزه واژگان، سازماندهی ذهنی، ارتباطات و چگونگی شکل گیری موقعیت هر یک از واژگان در این شبکه است. یکی از تکالیفی که به سازماندهی واژگان و معنای آن ها در شبکه خزانه واژگانی کمک می کند تکلیف تعریف واژه است. تعریف واژه مهارتی است که به جنبه های مختلفی از رشد زبانی، فرازبانی، سواد و موفقیت های تحصیلی مربوط است. از تکلیف تعریف واژه برای بررسی سازماندهی مقوله های معنایی در واژگان ذهنی استفاده می شود. هدف از این مطالعه بررسی انواع تعریف کردن و نحوه رشد آن در کودکان طبیعی 7 تا 12 ساله بود که به مدرسه می رفتند.
روش بررسی پژوهش حاضر از نوع توصیفی تحلیلی است. جامعه آماری شامل دانش آموزان طبیعی مقطع دوم تا ششم ابتدایی، از مناطق 1، 7 و 17 شهر تهران بودند. نمونه ها شامل 150 دانش آموز بودند که با روش نمونه گیری چندمرحله ای انتخاب شدند. مهارت تعریف واژه با تکلیف تعریف واژه بررسی شد. در این تکلیف از دانش آموزان شرکت کننده تقاضا شد تا تعاریف خود را از واژگان بیان کنند. درنهایت تمام پاسخ ها و تعاریف، جمع آوری و بر اساس محتوا نمره دهی شد. پایایی تکلیف تعریف واژه به روش همبستگی نمرات دو ارزشیابی مستقل و روایی آن به صورت محتوایی بررسی شد. تحلیل آماری داده های زبانی حاصل از پژوهش با آزمون های تی مستقل، تحلیل واریانس و توکی، با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 22 انجام شد.
یافته ها یافته های حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که با افزایش مقطع تحصیلی و سن دانش آموزان، روند رشد تعریف اسامی از طبقه پاسخ های عینی و عملکردی، به سمت طبقه پاسخ های ترکیبی نوع دوم پیش رفت و میزان استفاده از اصطلاحات سرطبقه، افزایش یافت. در واقع میانگین امتیاز جنبه محتوایی تعریف واژه، افزایش معنی داری داشت (0/001>P). همچنین عملکرد دختران در پاسخ های محتوایی بهتر از پسران بود و نمرات بالاتری کسب کردند.
نتیجه گیری نتایج نشان داد با افزایش مقطع تحصیلی و سن دانش آموزان، کیفیت پاسخ های محتوایی به دست آمده از بخش محتوایی واژگان افزایش می یابد. در واقع، مفاهیم در شبکه معنایی و خزانه واژگان، به صورت سلسله مراتبی و شبکه ای از ارتباطات پیچیده سازماندهی می شود. همچنین با توجه به طبقه، پاسخ ها از مبتدی به پیشرفته و تعاریف از پاسخ های عینی و عملکردی به سمت تعاریف ترکیبی نوع دوم و رسمی تر پیشرفت می کند. در نهایت گفتاردرمان ها می توانند با توجه به نتایج به دست آمده از تکلیف تعریف واژه در محیط های آموزشی و بالینی استفاده کنند.