بررسی عوامل محیطی موثر بر پراکنش گونه های گیاهی در مراتع جنوب شرقی سبلان

تغییرات ویژگی های محیطی یکی از مهم ترین عواملی است که تغییرات مکانی پوشش گیاهی را کنترل می کند، بنابراین آگاهی از نحوه پراکندگی تغییرات عوامل محیطی و گیاهان در بین جوامع گیاهی مختلف برای دست یابی به مدیریت بهتر و بررسی روند تغییرات ضروری است. بدین منظور رویشگاه های مرتعی در محدوده حوزه آبخیز بالخلی چای شهرستان اردبیل انتخاب شد. نمونه برداری با انتخاب 45 رویشگاه و در داخل هر رویشگاه 3 پلات بزرگ 10 مترمربعی با فاصله 40 متر از همدیگر و در طول ترانسکت 120 متری گونه های انتشار یافته ثبت شد. از داخل پلات وسطی از دو عمق 15-0 و 30-15 سانتی متری نمونه برداری خاک انجام و پارامترهای خاکی در آزمایشگاه تعیین و سایر اطلاعات از نقشه های ارتفاع، شیب، جهات جغرافیایی، همباران وهمدما برای مکان های نمونه برداری استخراج و بر اساس سه طبقه ارتفاعی و بر مبنای بهره برداری روستایی، روستایی-عشایری و عشایری طبقه بندی شد. ابتدا با تجزیه واریانس اختلاف بین طبقات بررسی شد. گونه های گیاهی شناسایی شده از نظر ارزش اکولوژیکی کم شونده، زیادشونده و مهاجم بودن طبقه بندی شد. رج بندی با توجه به گونه های شناسایی شده و خصوصیات توپوگرافی، بارندگی، دما و پارامترهای خاکی به روش آنالیز تطبیقی متعارف (DCA[1]، RDA[2]، CCA[3]) برای تعیین عوامل موثر در انتشار گونه ها انجام شد. نتایج نشان داد که بجز pH عمق زیرین، پتاسیم، شن و رس در دو عمق و سیلت عمق سطحی خاک بقیه عوامل انتخاب شده در سه طبقه ارتفاعی باهم اختلاف معنی داری (01/0P<) و (05/0P<) دارند، بنابراین انتظار می رود این عوامل در گسترش پوشش گیاهی نقش موثری داشته باشند. از سطح 45 مکان 89 گونه گیاهی، متعلق به 53 جنس و 18 خانواده گیاهی شناسایی شد. چهار خانواده Asteraceae، Poaceae، Fabaceae و Lamiaceae غالب و از نظر ترکیب گیاهی نیز در هر سه طبقه غلبه با گونه های مهاجم، که نشانگر تخریب این مراتع هستند، می باشند. نتایج رج بندی نشان داد به ترتیب ارتفاع، جهت، درجه حرارت (حداقل، حداکثر و متوسط)، بارندگی و کربن آلی عمق اول و دوم از عوامل مهم در انتشار گونه های گیاهی این مراتع می باشند. از نتایج این تحقیق می توان در مدیریت، احیاء و اصلاح اکوسیستم های مرتعی جنوب شرقی سبلان و مناطق مشابه استفاده کرد.