طراحی و روان سنجی پرسش نامه تبعیت از درمان در بیماران مبتلا به بیماری مزمن: یک مطالعه ترکیبی

یکی از مشکلات پیچیده نظام سلامت عدم تبعیت از درمان در بیماران مبتلا به بیماری مزمن می باشد که متاثر از عوامل اجتماعی است. برای تعیین عواملی که بر ارتقاء سلامت بیماران تاثیر می گذارند، درک مفهوم تبعیت از درمان و شیوه های مناسب اندازه گیری آن برای بهبود تبعیت از درمان امری ضروری است. اما تاکنون ابزار متناسب با فرهنگ بیماران ایرانی که همه ابعاد درمان را بسنجد، وجود ندارد. این مطالعه با هدف طراحی و روان سنجی پرسش نامه تبعیت از درمان در بیماران مبتلا به بیماری مزمن انجام شد.
در این مطالعه ترکیبی، ابزار تبعیت از درمان بیماران مزمن طی سه بخش طراحی و روان سنجی شد. در بخش اول با استفاده از روش تحلیل مفهوم مدل هیبرید طی سه مرحله، مفهوم تبعیت از درمان در بیماران مبتلا به بیماری مزمن تبیین و سازه های مرتبط با آن شناسایی شد. ابتدا در مرحله نظری از مرور متون به منظور جمع آوری داده ها استفاده شد، سپس در مرحله کار در عرصه داده های کیفی از طریق مصاحبه نیمه ساختار با مشارکت 6 بیمار مزمن جمع آوری شد و در مرحله تحلیل نهایی داده های به دست آمده از تحلیل دو مرحله قبل تلفیق و با استفاده از روش تحلیل کیفی جهت دار تحلیل شدند. در بخش دوم گویه های پرسش نامه اولیه تدوین گردید. در بخش سوم ویژگی های روان سنجی پرسش نامه با استفاده از روایی صوری، محتوایی و سازه و هم چنین پایایی همسانی درونی و ثبات (آزمون مجدد) تعیین گردید.
نتیجه فرآیند تحلیل مفهوم در مرحله نظری منجر به استخراج 11 طبقه، در مرحله کار در عرصه 7 طبقه شد. در مرحله سوم تحلیل مفهوم با تحلیل داده های دو مرحله قبل 8 درون مایه پدیدار گردید و 127 گویه استخراج شد. ویژگی های روان سنجی پرسش نامه طراحی شده با 127 گویه آغاز شد. با اجرای روایی صوری و محتوایی گویه های پرسش نامه اصلاح و به 48 گویه تقلیل پیدا کرد. نتیجه تحلیل عاملی اکتشافی 7 عامل اهتمام در درمان، تمایل به مشارکت در درمان، توانایی تطابق، تلفیق درمان با زندگی، چسبیدن به درمان، تعهد به درمان و تردید در اجرای درمان را با 40 گویه مشخص نمود. این 7 عامل در مجموع 514/48% از واریانس کل پرسش نامه را تبیین می کردند. پایایی آزمون با روش آزمون مجدد و از طریق همسانی درونی و آلفای کرونباخ 92/0 تایید شد.
یافته های پژوهش بینش جدیدی برای درک معنی تبعیت ایجاد می کند و پرسش نامه تبعیت را به عنوان ابزاری روا و پایا و مطابق با شرایط فرهنگی جامعه ایرانی، برای بررسی تبعیت از درمان بیماران بزرگ سال مبتلا به بیماری های مزمن ارائه می دهد.