روند دستوری شدگی حرف اضافه «از» در زبان فارسی

در زبان فارسی امروز، حرف اضافه «از» بر مفاهیم ابزار، روش، سبب، جنس، مالکیت، رابطه کل و جزء، خاستگاه، منشا، مسیر، جدایی، مقایسه و موضوع دلالت دارد. «از» بازمانده حرف اضافه hača در زبان اوستایی و sacā در زبان سنسکریت است. hača / sacā از ریشه sac /hak به معنی «همراهی کردن» بوده و در زبان فارسی میانه و پارتی به صورت az و až به کاررفته است. sacā در زبان سنسکریت بر مفهوم همراهی دلالت داشته و در تحولات زبان های ایرانی، دو مرحله دستوری شدگی را طی کرده است: نخست اسم بدل به حرف اضافه شده و برای دلالت بر همراهی و مفاهیم مشتق از آن به کاررفته است؛ سپس در زبان فارسی، کارکردهای دیگری برعهده گرفته و نقش معنایی خاستگاه و مفاهیم مشتق از آن را نشان داده است. در این مقاله، چندمعنایی «از» با توجه به معنی اصلی آن و با تکیه بر الگوی انتقال مفهومی بررسی شده است.