مدلی از رابطه پزشک و بیمار طبق مفاهیم اسلامی

تعامل پزشک- بیمار نقش مهمی در تشخیص و درمان دارد. هدف مقاله حاضر، ارزیابی مفهومی این موضوع، بر اساس نگرش اسلامی است. مطالعه حاضر اسنادی است که با رویکرد توصیفی- تحلیلی به موضوع تعامل پزشک-بیمار از چشم انداز مفاهیم اسلامی پرداخته است. در این زمینه به سه پایگاه داده های علمی فارسی یعنی پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، نورمگز و مگیران و در پایگاه های خارجی به پایگاه گوگل مراجعه شد و با پنج کلید واژه پزشک، بیمار، رابطه، اسلام، و مدل جستجو انجام شد. همچنین در منابع کتابخانه ای از کتبی با سرشناسه اخلاق اسلامی و اخلاق پزشکی استفاده شد. یافته ها نشان داد در تعامل پزشک- بیمار، پزشک چه به عنوان عاملیت (فرد پزشک) و چه به عنوان ساختار (نهادهای پزشکی) ناگزیر از شناسایی جایگاه خود می باشند که به عنوان «واسطه» بین بیمار و خداوند عمل می کنند. چارچوب تعاملی این نقش واسطه ای، معیارهای اخلاقی اسلام و شریعت اسلامی است. لذا، مدل «بازاندیشانه استعلایی» پیشنهاد می گردد که بازاندیشی ارجاع به حضور دائمی پزشک در نظم خداوندگاری در کائنات دارد که تکالیفی بر وی مترتب است. استعلاء هم ارجاع به اصلاح نگرش و رفتار طبق مفاهیم شریعت دارد که پیامد بازاندیشی است. طبق این چارچوب، احتمال تحمیل هزینه های جسمی، مادی و معنوی بر بیمار به حداقل می رسد. پس می توان نتیجه گیری گرفت که در مدل رابطه بازاندیشانه استعلایی، پزشک در عین حال که خود را طبیب فرض می کند، حاضر در محضر خداوند می بیند که تکلیف و مسئولیت هایی هم بر نگرش و رفتارش مترتب است و نتایج مهم آن عبارتند از: پذیرش محدودیت دانش از سوی پزشک؛ مقدس دانستن حیات و صیانت از آن؛ قرار گرفتن اخلاق تعامل در چارچوب شریعت؛ و در نهایت نیل به اتخاذ تشخیص و درمان متناسب برای بیمار.