تکوین قواعد علم حقوق براساس نظام مسئله-حکم

در رهگذر تکوین قواعد علم حقوق در دو مکتب بزرگ و پر شاخ و برگ حقوق طبیعی و حقوق موضوعه، راه رسیدن به قواعد از یک فرمول مشخص و سازمان یافته تبعیت نمی کند؛ به گونه ای که اقناع طرفداران هریک از این مکاتب در جهت معقولانه بودن قواعد وضع شده توسط آن ها کار سختی است، چه رسد به آن که بخواهند پیروان مکتب رقیب را قانع سازند. در سیر تکوین قواعد علم حقوق روش های گوناگونی توسط ملل مختلف تجربه گردیده است و در این مقاله ضمن مرور آن ها، سعی در معرفی روشی کردیم که تا حدودی برگرفته از نظام حقوقی اسلام است. در این روش که آن را نظام مسئله-حکم می خوانیم، هر نابهنجاری انسانی و اجتماعی را یک مسئله در نظر می آوریم که با پدیداری به نام حکم درصدد پاسخ دادن به آن هستیم. اما باید بدانیم که در نظام مسئله-حکم، حکم به عنوان پاسخ یک مسئله، نمی تواند صرفا یک اراده انتزاعی و محض باشد. حکم باید واجد خصوصیاتی اجباری باشد تا بتواند یک پاسخ کافی برای مسئله خود به حساب آید.