سیر تطورات اصطلاح هیولای اولی در آثار اندیشمندان مسلمان
نویسنده:
چکیده:
میدانیم اصطلاح «هیولای اولی» در فلسفه مشاء منبعث از آراء ارسطو در باب ماده و صورت یا قوه و فعل است. اگرچه این عنوان با وصف «امری فاقد فعلیت و صرف قابلیت» در فلسفه اسلامی شهرت دارد، لیکن با تامل در آثار اندیشمندان مسلمان مشاهده می شود که بدلیل تلفیق برخی آراء فلسفی با ایده های عرفانی و تاثیرپذیری از معارف اسلامی، تطورات معنایی گوناگونی در این اصطلاح رخ داده است؛ بطوری که در بعضی از مکاتب فکری، بنحو آگاهانه، بر امور بالفعل نیز اطلاق شده است.
در نوشتار حاضر هشت معنا از «هیولای اولی» احصاء گردیده که بترتیب زمانی بدین قرارند:1. امری فاقد هر نوع فعلیت و صرف قابلیت نزد مشائیان که معادل مفهوم ارسطویی آن است.
2. مرتبه چهارم هستی در نزد اسماعیلیه که متاخر از نفس و مقدم بر طبیعت است.
3. صرف اتصال جوهری در برخی کلمات شیخ اشراق که به همراه مقدار عرضی حقیقت جسم را تشکیل میدهد.
4. ماده جمیع عوالم امکانی و عبارت اخرای وجود منبسط در اصطلاح برخی عرفا
5. حیثیتی از حیثیات صورت در راستای قول به ترکیب اتحادی ماده و صورت نزد ملاصدرا
6. معادل وجود امکانی یا وجه الرب مخلوقات در اصطلاح شیخ احسائی
7. بسط مفهوم ارسطویی هیولای اولی تحت عنوان ماهیت ظلمانی الذات در مکتب تفکیک
8. اطلاق هیولای عالم بر ماء بسیط به استناد نصوص دینی در مکتب تفکیک
در نوشتار حاضر هشت معنا از «هیولای اولی» احصاء گردیده که بترتیب زمانی بدین قرارند:1. امری فاقد هر نوع فعلیت و صرف قابلیت نزد مشائیان که معادل مفهوم ارسطویی آن است.
2. مرتبه چهارم هستی در نزد اسماعیلیه که متاخر از نفس و مقدم بر طبیعت است.
3. صرف اتصال جوهری در برخی کلمات شیخ اشراق که به همراه مقدار عرضی حقیقت جسم را تشکیل میدهد.
4. ماده جمیع عوالم امکانی و عبارت اخرای وجود منبسط در اصطلاح برخی عرفا
5. حیثیتی از حیثیات صورت در راستای قول به ترکیب اتحادی ماده و صورت نزد ملاصدرا
6. معادل وجود امکانی یا وجه الرب مخلوقات در اصطلاح شیخ احسائی
7. بسط مفهوم ارسطویی هیولای اولی تحت عنوان ماهیت ظلمانی الذات در مکتب تفکیک
8. اطلاق هیولای عالم بر ماء بسیط به استناد نصوص دینی در مکتب تفکیک
کلیدواژگان:
ماده اولی ، قوه محض ، اتصال جوهری ، وجود منبسط ، حیثیات صورت ، وجه الرب ، ماهیت ظلمانی الذات ، ماء عالم
زبان:
فارسی
در صفحه:
55
لینک کوتاه:
magiran.com/p1837057
دانلود و مطالعه متن این مقاله با یکی از روشهای زیر امکان پذیر است:
اشتراک شخصی
با عضویت و پرداخت آنلاین حق اشتراک یکساله به مبلغ 1,390,000ريال میتوانید 70 عنوان مطلب دانلود کنید!
اشتراک سازمانی
به کتابخانه دانشگاه یا محل کار خود پیشنهاد کنید تا اشتراک سازمانی این پایگاه را برای دسترسی نامحدود همه کاربران به متن مطالب تهیه نمایند!
توجه!
- حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران میشود.
- پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانههای چاپی و دیجیتال را به کاربر نمیدهد.
In order to view content subscription is required
Personal subscription
Subscribe magiran.com for 70 € euros via PayPal and download 70 articles during a year.
Organization subscription
Please contact us to subscribe your university or library for unlimited access!