تحلیل ظرفیت های معماری سنتی با رویکرد گردشگری میراث فرهنگی مطالعه ی موردی: کاخ خورشید در کلات نادری

میان باستان شناسی و گردشگری پیوندی دیرینه وجود دارد. این رابطه در رویکردهای مدرن، گردشگری میراث فرهنگی خوانده می شود. گردشگری میراث فرهنگی یکی از مطرح ترین شاخه های این صنعت است و معماری سنتی منحصربفردترین مقصد آن محسوب می شود. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از منظر روش توصیفی-تحلیلی است. هدف اصلی پژوهش پیش رو تحلیل ظرفیت های فرهنگی و میراثی کاخ خورشد در کلات نادری و تحلیل نقش و جایگاه آنها در توسعه ی گردشگری میراث فرهنگی می باشد. کاخ خورشید از بناهای تاریخی بسیار مهم دروان نادرشاه افشار در خراسان بزرگ است که از منظر ساختار و تزیینات وابسته به معماری نمونه ای منحصربفرد در منطقه محسوب شده و توانمندی های ویژه ای در جذب گردشگران و تبدیل شدن به مقصد میراث فرهنگی را دارا می باشد. داده های پژوهش حاضر با روش مطالعات اسنادی و بررسی های میدانی گردآوری شده است. مطالعات اسنادی پژوهش، شامل بررسی ادبیات پژوهشی به منظور طراحی مبانی نظری، طراحی پرسشنامه و تحلیل نهایی داده ها صورت گرفته است. بررسی های میدانی پژوهش نیز شامل گرداوری آراء متخصصان این حوزه از طریق پرسشنامه با تکنیک دلفی بوده است. در ابزار پرسشنامه بر ابعاد کالبدی و هویتی کاخ خورشید که از مهمترین ویژگی ها معماری و جاذبه های گردشگری محسوب می شوند، تمرکز شده است. روایی ابزار پرسشنامه توسط چند تن از متخصصان دانشگاهی و پایایی آن با محسبه ی آلفای کرونباخ مورد تایید شد که عدد 873. پایایی بالای ابزار را نشان می دهد. برای پردازش اطلاعات از نرم افزار 22 SPSS و با توجه به ماهیت داده ها و هدف پژوهش از آزمون های آماری تی تک نمونه ای، فریدمن و رگرسیون خطی برای تحلیل استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد، کاخ خورشید، به دلیل دارا بودن المان های معماری سنتی و هویت محور بومی، مستعد تبدیل شدن به یکی از مقصدهای منحصربفرد گردشگری میراث فرهنگی در شهرستان کلات می باشد. ظرفیت های گردشگری این کاخ در دو گروه جاذبه های دیداری و ادراکی قابل دسته بندی و مطالعه هستند. جاذبه های متعدد و متنوع موجود در تکنیک های تزیین، نقشمایه های تزیینی و جسم و کالبد این بناها با تاثیر فراوان بر عطف توجه گردشگران، مولفه های دیداری، مشهود و ملموس به شمار می آیند و هویت فرهنگی موجود در جانمایه و کالبد آثار که سبب بروز حس تاثیرگذاری مکان و وابستگی مکانی در گردشگر می شود، مولفه های حسی و ادراکی آن قلمداد می گردند. همچنین نتایج نشان می دهند، ظرفیت های ادراکی و هویت محور بیشترین تاثیر را بر عطف توجه گردشگران و افزایش ارزش مقصد گردشگری میراث فرهنگی در کاخ خورشید کلات نادری دارند.