تحلیل محتوای مفاهیم و تصاویر سالمندی از بعد جسمانی در کتاب های درسی دوره ابتدایی ایران

هدف از پژوهش حاضر، تحلیل محتوای مفاهیم و تصاویر سالمندی در کتاب های درسی دوره ابتدایی بعد از انقلاب اسلامی از این نظر بوده است که این کتاب ها از نظر جسمانی چه دیدی به سالمندی داشته اند.
پژوهش حاضر پژوهشی توصیفی است که با روش تحلیل محتوا انجام شده است. جامعه آماری، تمامی کتاب های درسی دوره ابتدایی بعد از انقلاب است که از میان آن ها کتاب های سال های 1358، 1365، 1375، 1385 و 1394 انتخاب شده اند. دلیل انتخاب سال های یادشده این بود که این سال ها مقاطعی بودند که کتاب ها تغییر کرده اند. در این پژوهش واحد زمینه هر متن درس و واحد تحلیل مضامین و تصاویر مرتبط با سالمندی بوده است. در ضمن این مقاله در کمیته اخلاق دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی به تایید رسیده است.
نتایج این پژوهش مشخص کرد در کتاب های بررسی شده بیشتر سالمندان به صورت افرادی با چهره دارای چین وچروک (52/1درصد)، با موی خاکستری یا سفید (44/4درصد)، دارای قامتی صاف (57درصد) و با توان جسمانی زیاد (43درصد) تصویر شده اند. افرادی که عموما از نظر جسمانی (72/5درصد) مستقل و سالم (73/2درصد) هستند. در این کتاب ها سالمندان عموما (64/1 درصد) بدون استفاده از هیچ یک از وسایل کمکی تصویر شده اند و در مواردی که سالمندان با وسایل کمکی به تصویر کشیده شده اند، وسیله استفاده شده (14/1 درصد) عینک بوده است.
نتایج نشان داد در کل تصویری طبیعی از وضعیت جسمانی سالمندان در کتاب های درسی ارائه شده است. به بیان دیگر تصویری که از سالمندان در کتاب های درسی ارائه شده است، تصویری عموما متناسب با وضعیت جسمانی افراد در دوره سالمندی است. جالب آنکه در سال های اولیه بعد از انقلاب در مقایسه با سال های اخیر، تصویر جوان تری از سالمندان ارائه شده است که با توجه به روند افزایش امید به زندگی در دهه اخیر طبیعی و با واقعیت موجود سالمندی نیز متناسب است.