مشروعیت نظم سلطانی در نگرش سیاست نامه نویسان شیعی عصر صفوی

دولت صفویان زمانی پا به عرصه قدرت گذاشت که ملت ایران تجربه های تاریخی متعددی از جنبش های سیاسی شیعیان و تشکیل حکومت از سوی آنان در کارنامه خویش داشت. این پیشینه تجربه خوبی از مشروعیت سیاسی را برای صفویان به ارمغان آورد. پیدایش دولت صفوی، نقطه عطفی در تاریخ اندیشه سیاسی شیعه محسوب می شود. علمای شیعه برای نخستین بار به تکوین نظریه ای برای مشروعیت «سلطنت شیعی» برخاستند. «نظریه ولایت فقیه» و «نظریه ولایت عدول مومنین» یا «ولایت پادشاه عادل» مهم ترین دستاورد نظری ای بود که به کمکش، مشروعیت «نظام سلطانی» و پادشاهی شیعی رقم خورد. سیاست نامه نویسانی چون محقق سبزواری، فیض کاشانی، محمدباقر مجلسی، و... با بهره بردن از این سنت دیرین، قرائت جدیدی از نظم سلطانی و مشروعیت آن به دست دادند. این مقاله، با استفاده از نظریه «نظام سلطانی» ماکس وبر و تعریف وی از مشروعیت و انواع آن، آرای این دسته از عالمان را بازخوانی می کند تا نوع جدیدی از نظریه مشروعیت را برای سلطنت شیعی معرفی کند.