حاکمیت مطلق شر در تراژدی های شکسپیر با تمرکز بر آرا هانا آرنت

آیا شر، ماهیتی مستقل [مطلق] دارد و بر انسان و کارویژه هایش تاثیر می گذارد و یا انسان با کارویژه هایش، آن را می سازد؟ شر، ماهیتی تقدیری و جبرگونه دارد یا برآمده از اراده و اختیار انسان است؟ پاسخ به دو این سوال، محور و چالش اصلی این مقاله را برای تبیین عملکرد شخصیت ها در تراژدی های شکسپیر و تاثیرپذیری یا تاثیرگذاری شان مشخص می کند.
شر یکی از عناصر محوری در تراژدی است که به رابطه ی انسان با جهان پیرامونش معطوف است و گاه به تباهی آدم های اثر ختم می شود و گاه بر سیر تیره و تار آدم های اثر معطوف می ماند. آنچه تراژدی را در بین دیگر ساختارهای دراماتیک متمایز می کند، حضور نیروی شر و تاثیرگذار مخرب در آن است. مفاد این پژوهش به چگونگی ارتباط شخصیت های اثر با شر و عمل شرورانه ی نیروها در تراژدی معطوف است: چگونه "شر مطلق" می تواند در نمایشنامه به عنصری فعال، تعیین کننده و تاثیرگذار تبدیل شود؟ بنابراین هدف این پژوهش، کشف مکانیسم شکل گیری و تاثیرگذاری حاکمیت "شر مطلق" در تراژدی های شکسپیر است؛ رسیدن به رابطه ی ساختاری و دراماتیک شخصیت ها با محوریت "شر مطلق".
مطابق ادعای طرح شده در سطر بالا، دو عنصر اساسی، عینی و ملموس در نمایشنامه برای واکاوی مد نظر عبارتند از: (الف) عمل و (ب) شخصیت محوری. وجود عمل و شخصیت محوری (طبق تعریف ارایه شده در این مقاله) برای خلق درام، اساسی و ضروری برشمرده شده اند و البته متکی و نیازمند قوه ی محرکه. قوه ی محرکه چگونه و به چه دلیل شکل می گیرد؟ فرایند شخصیت پردازی توده وار، ارتباط هدف با فاجعه و شرارت، ارتباط درونی و بیرونی بین عمل ها و نبود آگاهی و بی اندیشگی در عمل، محدوده ای را پدید می آورد که در آن ناگزیر اعمال شرورانه پدیدار می شوند. این دامنه و محدوده، همان مفهوم حاکمیت شر است که در تراژدی شکل گرفته و دیده می شود.
دامنه ی این پژوهش معطوف به تراژدی های شکسپیر است؛ زیرا بر خلاف نمونه های یونانی خود، بیرون از جبر و تقدیر شکل یافته اند. ایجاد امر فاجعه بار در این تراژدی ها، مبتنی بر تخطی انسان از امر درست است. تراژدی های شکسپیر درباره ی کج روی انسان و وجود خصایل شرورانه و بد انسانی است که امر شر را برای او و دیگران شکل می دهد. این شر که ماهیتی مطلق دارد، می تواند با حاکمیت تمامیت خواه و توتالیتر (مجموعه ای از بررسی های "هانا آرنت" پیرامون شر و شرارت انسان ها) پیوند یابد. "هانا آرنت" معتقد است، شر هم در وجود انسان و هم در جامعه شکل می گیرد و به عنصر اساسی و تعیین کننده مبدل می شود.
این پژوهش برای رسیدن به مفهوم، تاثیر و حاکمیت "شر مطلق" در تراژدی های شکسپیر با توجه به دو عنصر مهم عمل و شخصیت محوری (بر اساس آرای آرنت) شکل گرفته است. لازم به توضیح است که مجموعه ی دو جلدی آثار شکسپیر با ترجمه ی "علاالدین پازارگادی" در این جستار مورد استفاه قرار گرفته است. نمایشنامه های دیگری؛ همچون پریکلس و سیمبلین نیز دیده می شوند که با اصول و معیار گونه ی تراژدی – به معنای نمایشی محنت انگیز با پایانی فاجعه آمیز و دردناک – مغایرت دارند؛ لذا در این پژوهش به این دسته از نمایشنامه های شکسپیر توجه نشده و صرفن 9 نمایشنامه ی زیر مورد توجه بوده اند که عبارتند از: هملت، اتللو، شاه لیر، رومئو و ژولیت، مکبث، آنتونی و کلئوپاترا، تیمون آتنی، کوریولانوس و جولیس سزار.