سیستم هوشمند سندشناسی فرضیه یا واقعیت؟

فرهنگ دینی شیعه و علوم حوزوی، خاصه دانش هایی نظیر فقه، اصول، تفسیر، عقاید، تاریخ، سیره و حتی علم رجال به شدت وابسته به احادیث و سخنان گهربار پیامبر گرامی اسلام (ص) و ایمه بزرگوار(ع) می باشد. بدیهی است که برای درستی انتساب این سخنان ایشان ناچار از بررسی سندی احادیث می باشیم.
برای رسیدن به این هدف ناگزیریم که روش های سنتی را کنار گذاشته و روش های نوین را جایگزین آنها کنیم تا در کمترین زمان بتوانیم به نتایج پژوهشی بیشتری دست یابیم.
یکی از پهنه هایی که رایانه می تواند در آن کارساز و راه گشا باشد، مباحث رجالی است؛ زیرا علم رجال دارای قواعد و دستورات معینی است که به وسیله آن می توان وثاقت و ضعف راوی را به دست آورد و این چنین، با جرح و تعدیل راوی و کنار گذاشتن راویان یک سند، صحت یا ضعف سند استنباط می شود(2).
از دو زاویه متفاوت و یا مکمل می توان به کار رایانه در علم رجال نگریست:1.      از دیدگاه پایگاه اطلاعاتی علم رجال؛
2.      از منظر سیستم خبره و هوشمند علم رجال.
از نظر گاه اول، هدف، تهیه معجم های رایانه ای لفظی از کتب رجال و منابع مورد نیاز در این علم است که امکان جستجوی لفظی و ترکیبی، و نمایش صفحه ای متن را داشته باشد(3).
اما از نظر گاه دوم، هدف، ایجاد سیستم خبره و هوشمندی است که بتواند قوانین علم رجال را در خود شبیه سازی نماید و بتواند به عنوان دستیار و مشاور در خدمت پژوهشگران حدیث و رجال قرار گیرد و هویت موجود در اسانید را تشخیص دهد و اسناد مشکل دار مانند: معلقات، طرق و حیلوله ها را بازسازی کند.
اگر چه این شیوه را می توان در علوم اسلامی دیگر هم به کار برد(4)، اما در علم رجال امکانات و ویژگی هایی وجود دارد که تحقق این هدف را به سرعت عملی می سازد و آرزوی دیرینه پژوهشگران علوم اسلامی را تحقق می بخشد.