تبیین عوامل موثر بر پذیرش و سازگاری با ضایعه نخاعی: یک مطالعه کیفی

هدف ضایعه نخاعی از جمله رویدادهای آسیب زاست که تاثیر گسترده ای بر کیفیت زندگی افراد ضایعه دیده می گذارد. همه افراد در برابر رویدادهای ناگوار زندگی واکنش مشابهی نشان نمی دهند. این واکنش ممکن است تحت تاثیر عوامل مختلفی باشد. بعضی از افراد تا سال ها پس از رویداد آسیب زا عملکرد عادی ندارند و الگویی از اختلال عملکرد مزمن را نشان می دهند، اما عده ای برای ماه ها مبارزه می کنند و به تدریج به سطوحی از انطباق و سازگاری می رسند و الگویی از بهبود و ترمیم را به دنبال تحمل رنج نشان می دهند. افراد پس از تحمل ضایعه نخاعی تمایل به انطباق و سازگاری با ضایعه دارند، با این حال در زمینه سازگاری و انطباق با ضایعه تفاوت وجود دارد. تعدادی از این افراد نسبت به مشکلات روانی، آسیب پذیر باقی می مانند که این ناسازگاری، علاوه بر تجربه رنج های عاطفی، می تواند سایر حوزه های عملکردی، از جمله سلامت فیزیکی فرد را تحت تاثیر قرار دهد و سبب افزایش احتمال عوارض ثانویه شود. هدف این مطالعه تبیین عوامل موثر بر پذیرش و سازگاری با ضایعه نخاعی بر اساس تجارب این بیماران است.
روش بررسی این مطالعه به صورت کیفی و با استفاده از روش تحلیل محتوا انجام شد. تحلیل محتوا روشی کیفی برای ارتباط دادن داده ها به موضوع اصلی است و محصول نهایی آن، مفاهیم و طبقات تشکیل دهنده موضوع مورد مطالعه است. مشارکت کنندگان در این مطالعه 23 نفر از بیماران ضایعه نخاعی در سطح شهر تهران بودند که به صورت هدفمند، با بیشترین تنوع از گروه های مختلف سنی، سطوح متفاوت آموزشی و با تجربه ها و نقش های متفاوت در زندگی انتخاب شدند. معیار ورود به مطالعه، تجربه ضایعه نخاعی، گذشت حداقل یک سال از ضایعه، سن بالای 18 سال و نیز تمایل افراد برای در اختیار قرار دادن تجارب خود از موضوع مورد مطالعه بوده است. نمونه گیری هدفمند تا رسیدن به نقطه اشباع در هر مفهوم ادامه یافت؛ به طوری که داده های بیشتر به ارائه اطلاعات جدید در زمینه این مفاهیم منجر نشد. جمع آوری داده ها از طریق مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته بوده است. داده ها را پژوهشگر اصلی و از طریق مصاحبه های باز و عمیق در سال 1395 جمع آوری کرد و از طریق تحلیل محتوا تجزیه و تحلیل شد.
یافته ها نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها به استخراج طبقاتی از عوامل تسهیلگر و بازدارنده پذیرش و سازگاری در بیماران ضایعه نخاعی منجر شد. تسهیلگرها در 8 طبقه اصلی شامل حمایت های صحیح، ارتباط با همنوعان، مشارکت اجتماعی، باور معنوی، نگرش مثبت، انگیزاننده ها، دسترسی به امکانات تسهیلگر و عوامل زمینه ای دسته بندی شد و بازدارنده ها نیز در قالب دو مفهوم یا طبقه کلی طبقه بندی شد. طبقه باورهای نادرست فرهنگی و اجتماعی زیر طبقاتی مانند ترحم، بازخوردهای منفی اطرافیان و ناآگاهی از حمایت صحیح و نیز طبقه موانع ساختاری و زمینه ای زیرطبقاتی مانند مشکلات مرتبط با سلامت، معلولیت شهری، ناکارآمدی سازمان های حمایتگر، تنگناه های مالی و نا آگاهی معلولان داشته است.
نتیجه گیری نتایج استخراج شده از تجارب بیماران ضایعه نخاعی نشان داد مجموعه ای از عوامل فردی، محیطی و اجتماعی می تواند روند پذیرش و سازگاری با ضایعه را تحت تاثیر قرار دهد و نقشی تسهیلگر یا بازدارنده در فرایند پذیرش و سازگاری با ضایعه داشته باشد. شناخت این عوامل که متناسب با بافت اجتماعی و تجارب واقعی افراد، از مواجهه با ضایعه نخاعی به دست آمده است، می تواند در طراحی برنامه های توانبخشی روانی این افراد و خانواده هایشان کاربرد موثری داشته باشد؛ به طوری که با تقویت عوامل فردی و محیطی تسهیلگر، می توان فرایند پذیرش و سازگاری با ضایعه را تسهیل کرد و با کاهش تاثیر عوامل بازدارنده، از تاخیر در پذیرش و سازگاری و نیز بروز عوارض روانی منفی جلوگیری کرد.