تحلیل همدیدی نقش پرفشار عربستان و رودباد جنب حاره ای در کوتاه ترین طول دوره بارشی جنوب و جنوب غرب ایرانتحلیل همدیدی نقش پرفشار عربستان و رودباد جنب حاره ای در کوتاه ترین طول دوره بارشی جنوب و جنوب غرب ایران

جنوب و جنوب غرب ایران هم از لحاظ موقعیت ژئوپولتیکی و هم از لحاظ سیاسی، اقتصادی، صنعتی و کشاورزی از مناطق استراتژیک کشور است. بنابراین طول دوره بارشی در این منطقه از اهمیت زیادی برخوردار است. پرفشار جنب حاره ای عربستان از سامانه های کنترل کننده اقلیم جنوب و جنوب غرب ایران و حتی کل کشور است. این سامانه به تبعیت از جابه جایی سالانه گردش عمومی جو و در حاشیه شمالی سلول هدلی1 در طول سال جابه جا شده و با جابه جایی شمال سو و جنوب سو شروع و پایان و به تبع طول دوره بارشی منطقه جنوب و جنوب غرب ایران را تعیین می کند. برای شناسایی الگوی سینوپتیکی دوره های بارشی کوتاه در این تحقیق داده های بارشی روزانه ایستگاه های سینوپتیک جنوب و جنوب غرب ایران (خوزستان، بوشهر، هرمزگان، فارس، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، لرستان و ایلام) در یک دوره آماری 36 ساله استخراج و سال پایه مشترک که تمام ایستگاه ها دارای بارش بوده اند، انتخاب شده است. در مرحله بعد برای تعیین طول دوره بارشی در ایستگاه های جنوب و جنوب غرب ایران ابتدا بر اساس سال زراعی کشور ایران، یعنی مهر تا مهر، شروع بارش و پایان بارش مشخص شد و در مرحله بعد تعداد روزها از شروع تا پایان شمارش شده است. سپس سال هایی که طول دوره بارشی آنها کمتر از 160 روز طول کشیده بود به عنوان دوره های بارشی کوتاه انتخاب شد. در مرحله اول ماتریسی به ابعاد 253×736 (سلول × روز) تهیه شد. که با توجه به تحلیل عاملی 5 عامل انتخاب شد و در نهایت روی عامل اول که پرتکرارترین الگوی سینوپتیکی بود و همچنین پراکنش هسته های پرفشار عربستان تحلیل انجام شد. بررسی موقعیت هسته مرکزی پرفشار جنب حاره ای عربستان در 5 سال با طول دوره کوتاه نشان داد که در این سال ها هسته مرکزی پرفشار دارای دو نوع آنومالی بوده اند. اولا هسته ها حرکت جنوب سوی بسیار کندی داشته اند. به طوری که گاهی یا اواخر اکتبر یا اواسط نوامبر همچنان روی منطقه جنوب و جنوب غرب ایران استقرار داشته اند. ثانیا برعکس شرایط نرمال به جای حرکت شرق سو به سمت غرب عربستان و ساحل دریای سرخ جابه جا شده اند. این نوع جابه جایی سبب شده است که سامانه کم فشار سودانی به عنوان موثرترین سامانه بارشی منطقه امکان حرکت و گسترش به سمت منطقه را نداشته باشد. و از طرفی مانع از گسترش جنوب سوی ناوه مدیترانه روی آفریقا و تقویت سامانه های سودانی شود. در این سال ها کم فشار سودان به جای حرکت شمال شرق سو به سمت شمال جابه جا شده و پس از عبور از روی مصر وارد دریای مدیترانه شده است. درنتیجه جنوب غرب ایران از دریافت بارش محروم شده است. رودباد جنب حاره ای نیز به عنوان موثرترین رودباد در تشدید ناپایداری های این منطقه در این سال ها با حرکت غرب سو و قرار گرفتن آن روی مصر و لیبی در شرایط مناسبی برای تشدید ناپایداری ها در منطقه قرار ندارد. سامانه پرفشار جنب حاره ای عربستان مهم ترین سامانه کنترل کننده اقلیم منطقه جنوب و جنوب غرب کشور ایران است. در برخی از سال ها جابه جایی شمال و جنوب سوی گردش عمومی جو و سلول هدلی روی منطقه شرایط همدیدی را فراهم می کند که هسته های پرفشار جنب حاره ای عربستان بسیار دیرتر از شرایط نرمال از منطقه خارج شده و زودتر از موعد به سمت منطقه برگشته و طول دوره بارشی را کوتاه می کند.