رزم گودرز و پیران (جستاری درباره یک منبع ناشناخته شاهنامه فردوسی)

در دوره ساسانیان کتاب های زیادی درباره تاریخ، حماسه، قصه، داستان های عاشقانه و افسانه های باستانی ایرانی وجود داشته است. پس از نابودی ساسانیان، بسیاری از این کتاب ها در گذشت روزگاران ناپدید گشتند و پاره ای نیز در سده های نخستین اسلامی از پهلوی به عربی ترجمه شدند. کتاب ناشناخته «رزم گودرز و پیران» یکی از آنهاست. در پژوهش هایی که درباره ادبیات پهلوی و سنت شاهنامه سرایی در ایران انجام شده اند هیچگونه اشاره ای به کتاب پهلوی «رزم گودرز و پیران» و ترجمه عربی آن به نام «حرب جوذرز و پیران» به چشم نمی آید. با این همه، اشاره روشن ابوعبدالله احمد بن محمد بن اسحاق به ابراهیم ابن فقیه همدانی، جغرافیادان ایرانی سده دوم و سوم هجری، به کتاب «حرب جوذرز و پیران» و آوردن گفتاری از نامه مفصل پیران به گودرز از این کتاب، آشکارا گواه است که کتابی پهلوی به نام «رزم گودرز و پیران» وجود داشته است و این داستان حماسی، همانند بسیاری دیگر از کتاب های پهلوی در سده دوم/ سوم هجری به زبان عربی نیز ترجمه شده است. از سوی دیگر، گفتاری که ابن فقیه همدانی از نامه پیران به گودرز از کتاب «حرب جوذرز و پیران» آورده است، چنان با همین گفتار از نامه پیران به گودرز در شاهنامه فردوسی همانندی دارد که باید انگاشت گردآورندگان «شاهنامه ابومنصوری» کتاب پهلوی «رزم گودرز و پیران» را می شناخته اند و منبع آن ها در نوشتن داستان نبرد «دوازده رخ» یا «رزم گودرز و پیران»، کتاب پهلوی «رزم گودرز و پیران» بوده است. همچنین نام نبرد «دوازده رخ» در چند دست نوشته شاهنامه فردوسی، «رزم گودرز و پیران» آمده است و این نبرد بزرگی بود در کین خواهی خون سیاوش از تورانیان و احتمالا نام اولیه این نبرد کین خواهانه در شاهنامه، «رزم گودرز و پیران» بوده است و سپس به دلیل نبرد یازده یا دوازده هماورد ایرانی و تورانی با همدیگر در پایان این جنگ، نام «یازده رخ» و یا «دوازده رخ» گرفته است.