تاملی بر رابطه فضای مجازی و هویت جنسیتی مطالعه موردی کاربران اینترنت در شهر کاشان

در تمام جوامع انسانی همواره ساخت فرهنگی جنسیت، تکوین مجموعه ای از پندارها و انگاره های فردی و اجتماعی درباره رفتارهای مناسب زنانه و مردانه را سبب می شود که در شرایط زمانی و مکانی متفاوت، متغیر هستند؛ بنابراین هم برخاسته و متاثر از شرایط اجتماعی و هم متاثر از نگاه فرد به خویشتن براساس ایده ال سازی ها و ابزارهایی است که جامعه یا خود فرد از من خویش بنا می کند. در پی گسترش فناوری های نوین ارتباطی - اطلاعاتی و توسعه فضای مجازی، توجه به سهم آن در تغییر قواعد حاکم بر تعامل انسان ها و نگرش آنان به جنسیت خود از اهمیت بسزایی برخوردار شده است. پژوهش حاضر در پی پاسخ به آن بود که الگوهای متفاوت استفاده از فضای مجازی چه رابطه ای با هویت جنسیتی کاربران داشته است؟ در این راستا با استفاده ازروش پیمایش مقطعی و ابزار پرسشنامه 260 کاربر اینترنت 25-15 ساله شهر کاشان با روش نمونه گیری سهمیه ای مورد بررسی قرارگرفته اند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که سابقه و مدت زمان استفاده هفتگی از اینترنت در تقویت و تضعیف هویت جنسیتی موثر بوده است. بدین نحو که هرچه میزان و سابقه استفاده از اینترنت از سوی کاربران افزایش پیدا می کند، هویت جنسیتی قوی تر می شود. مثبت و معنادار بین میزان و سابقه استفاده کاربران از اینترنت و هویت جنسیتی کاربران، وجود داشته است. اما این رابطه با توجه به نوع کاربری (سرگرم کننده و اجتماعی)، در بین کاربران زن و مرد متفاوت بوده؛ به نحوی که هویت جنسیتی زنانی که به دنبال اطلاعات و جستجوهای علمی بوده اند، قوی تر از مردان بوده است. میانگین بالاتری در هویت جنسیتی داشته اند. این درحالی است که حضور در محیط چت، بازی و سرگرمی، تعلق به جنسیت را در آنان کاهش داده است. این امر می تواند ناشی از ویژگی های تعامل در فضای مجازی (سرعت عمل، ناشناس ماندن و...) باشد که فضایی یکسان و مشابهی را فارغ از الزامات ساختی جنسیتی در اختیار کاربران قرار می دهد.