ارتش قاجاریه و بیگانگان تا 1300 ه.ق با تکیه بر نقش حسام السلطنه

ساختار نظامی قاجاریه عموما مبتنی بر شیوه های قدیمی دوره های افشاریه و زندیه بود وجنگهای داخلی و خارجی به ویژه تا 1300 ق این اجازه را نداد که اصلاحات چشمگیری در این نظام رخ دهد.مساعی افرادی چون عباس میرزا ولیعهد، قائم مقام فرهانی، امیرکبیر و میرزا حسین خان سپهسالار اگر چه باعث بعضی پیشرفتها و اصلاحات شد اما دخالت بیگانگان، بی تدبیری شاهان و رجال سیاسی و مشکلات اقتصادی مانع تحول اساسی در این ساختار گردید. حسام السلطنه، فاتح هرات در زمان ناصر الدین شاه، از رجال کاردان و نسبتا موفق این دوره، از جمله افرادی بود که با مدیریت و فرماندهی نبردهای فراوان از نظامیان برجسته محسوب می شد که از مساعی او بهره ی چندانی عاید نشد. مقاله ی حاضر با بیان تحولات عمده ی نظامی قاجاریه تا زمان مرگ حسام السلطنه نقش بیگانگان را در این ارتش بازتاب می دهد و ضمن تکیه بر عملکرد این شخصیت سعی می کند نمایی را از اوج و فرود ها در ارتش ایران در آن سالها منعکس سازد.