نوایی؛ مذهب و تصوف

شمار ابهامات و ناشناخته های مرتبط با افکار و عملکرد امیر علیشیر نوایی، سیاستمدار و فرهنگمرد برجسته واپسین دهه های حکومت تیموریان، به نسبت افزون است. از جمله این موارد می توان به چنددستگی باورهای مورخان درباب عقاید مذهبی ویاشاره داشت. چنانکه شماری امیرعلیشیر را پیرو مذهب تشیع برشمرده ، گروهی وی را از جمله باورداران به مذهب تسنن پنداشته و دسته ای نیز او را یک صوفی صافی و یا فردی که در هیچ گروه مذهبی قرار نمی گرفت، شناخته اند. از این روی، نگارنده بهتر آن دید تا نگاهی نقادانه به مدارک موجود و گزارش های رویدادنگاران آن عهد افکند، شاید یارای آن بیابد چگونگی تفکر امیرعلیشیر را در این باره دریابد. برآیند بازنگری داده های در دسترس آن شد که او نه پیرو تشیع، نه پیرو تسنن و نه یک صوفی تمام عیار بود. او تنها فردی دیندار بود که سرشت اندیشه اش به دور از هرگونه عامی گری، آمیخته ای از تفکرات تشیع، تسنن و تصوف را همراه داشت.