ریخت شناسی قصه های تقدیر، تمتی و تیزتن از افسانه های مردم ایران با الگوی پراپ

یکی از بهترین و دقیق ترین شیوه های طبقه بندی و تجزیه و تحلیل ساختار و قالب قصه ها، الگوی ریخت شناسی پراپ است. پراپ با مطالعه قصه های پریان روسی به این نتیجه رسید که این قصه ها به رغم تنوع و تکثر از نوعی وحدت و همانندی برخوردارند. در مقاله پیش رو سه داستان با نام های؛ تقدیر، تمتی و تیزتن از کتاب افسانه های مردم ایران گردآوردی علی اشرف درویشیان با رویکردی تحلیلی- توصیفی و براساس الگوی ریخت شناسی پراپ مورد بررسی قرارگرفته است تا چگونگی تطبیق داستان های یادشده و خویشکاری ها، حرکت قصه ها و در نهایت میزان انطباق آن ها با الگوی پراپ نشان داده شود و ساختار کلی این داستان ها و قوانین حاکم برآن مشخص گردد. نتیجه بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که اولا الگوی پراپ بر قصه های انتخاب شده از افسانه های مردم ایران قابل تطبیق است. همچنین از مجموع سی ویک خویشکاری تعریف شده در الگوی پراپ در سه داستان انتخاب شده، بیست وهشت مورد مطابقت دارد، با این تفاوت که از شمار اجزای سازنده قصه ها کاسته شده و در هر کارکرد مصداق های جدیدی یافت شده است. افزون بر این در داستان های بررسی شده حرکت ها مستقیما یکدیگر را دنبال می کنند؛ اما قصه «تیزتن» با دو حرکت آغاز شده که پایان یکسانی دارند.