بررسی عوامل کنترل کننده پاسخ رودخانه های کوهستانی به واقعه سیلاب شدید (مطالعه موردی: حوضه آبخیز سد ایلام)

سیلاب‏ های شدید یکی از فاجعه ‏بارترین حوادث طبیعی به ‏شمار می‏روند. این سیلاب‏ ها می‏ توانند به تغییرات مورفولوژیک قابل‏ توجهی در چشم‏ انداز منطقه منجر شوند. در این مقاله به پاسخ ژئومورفولوژیک رودخانه‏های کوهستانی ایلام به سیلاب‏ شدید سال 1394، با ارائه روابط بین تغییرات مورفولوژیک و عوامل کنترل‏ کننده آن در سرشاخه‏ های رودخانه کنجانچم (بالادست سد ایلام)، ‏پرداخته شده است. یک رویکرد یک‏پارچه از جمله تجزیه و تحلیل تغییرات عرض کانال، برآورد دبی اوج، و شاخص ‏های هیدرولیک در بازه‏ های مورد مطالعه، تعیین درجه رسوب‏ دهی در بازه ‏ها، و بررسی نقش عوامل انسانی در تشدید پاسخ سیلاب در مطالعه این واقعه استفاده شد. روابط بین میزان گسترش کانال و عوامل کنترل‏ کننده در مقیاس بازه با استفاده از مدل‏های رگرسیون چندمتغیره بررسی شد. نتایج بیانگر این بود که در این مدل‏ها نسبت عرض رابطه ‏ای نسبتا قوی با پایداری جانبی، عوارض انسانی، درجه رسوب‏دهی، و توان واحد جریان محاسبه‏ شده براساس عرض کانال قبل از سیلاب دارد و ضرایب تبیین چندمتغیره (2R) در محدوده بین 73/0 تا 8/0 قرار گرفت. نتایج نشان داد که متغیرهای هیدرولیک به‏ تنهایی قابلیت توضیح پاسخ کانال به سیلاب‏ های شدید را نداشته و گنجاندن فاکتورهای دیگری از قبیل پایداری جانبی، درجه رسوب‏ دهی، و عوامل انسانی برای افزایش قابلیت توضیح مدل‏های رگرسیون موردنیاز است.