بررسی اثرات جمعیتی برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (13831327) بر توزیع، سلسله مراتب و اندازه جمعیت شهری ایران

روند رو به رشد شهرنشینی، در دهه های اخیر، همگام با مهاجرت های شدید روستا شهری، و همزمان با سیر تحولات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و منطقه ای، از مهم ترین عرامل توسعه نامتوازن نظام شهری و شهرنشینی در ایران شده است. از سوی دیگر، توزیع شهرها، و به تبع آن تمرکز جمعیت و سلسله مراتب شهری در کشور ما، همسانی و مشابهت زیادی ندارد. آغاز این ناهمسانی از برنامه های عمرانی پنج ساله کشور که در سال های قبل از انقلاب در جهت قطبی کردن مناطق جمعیتی کشور و سیاست های بعد از انقلاب اجرا شده است، متاثر می باشد. هدف اصلی مطالعه بررسی روند تغییرات اندازه توزیع جمعیت در سلسله مراتب شهری ایران طی چهار دهه اخیر با توجه به تاثیر جمعیتی برنامه های توسعه اقتصادی اجتماعی پنج ساله کشور در رشد شهری می باشد. برای تعیین سلسله مراتب شهری از نظریه رتبه اندازه که توسط جورج زیپف1 معرفی شده استفاده می شود؛ تعیین جمعیت مطلوب شهری برای توسعه پایدار طبق قانون رتبه اندازه با استفاده از پرونده (URBINDEX) در بسته نرم افزاری (PAS2 هدف نهایی مقاله می باشد. نتایج اولیه نشان می دهد که جمعیت شهر اول تهران چند برابر شهر دوم، سوم و چهارم می باشد و حتی از مجموع چهار شهر اول نیز بیشتر است و تمرکز در شهرهای بزرگ تر نسبت به شهرهای میانه بیشتر است. توزیع سلسله مراتب بین 10 شهر اول نامتوازن است؛ با برنامه ریزی مناسب از متغیرهای جمعیتی می توان به جای نقش تاثیرپذیر و انفعالی، نقش فعال و موثر در تاثیرگذاری بر ماهیت توسعه استفاده نمود