سبک شناسی و شاخصه های تزیینات مقرنس عصر ایلخانی

هرچند قدیمی ترین نمونه های تزیینات مقرنس از قرن چهار هجری به بعد در ساختمانها بکار می رفته، اما از قرن پنج هجری رواج یافته و بطور خاص طی قرون میانی اسلامی کاربرد آن به اوج رسیده است. دوره ایلخانی باتوجه به ویژگیهای خاص خود ازجمله ورود رسمی بسیاری از عناصر هنر خاور دور که تا پیش از آن بدان صورت در هنر اسلامی ایران تجربه نشده بود، در عرصه تزیینات مقرنس نیز حایز اهمیت خاصی است؛ بطوریکه در اثر توسعه فنی و تزیینی از پیشرفتهای بسیار زیادی در زمینه طراحی و اجرای مقرنس برخوردار شد. تحقیق حاضر به بررسی برخی از نوآوریهای فرمی، فنی و بخصوص نقشی تزیینات مقرنس دوره ایلخانی در چهار بنای شاخص مقرنسکاری شده این دوره شامل مسجد جامع ورامین، مسجد جامع اشترجان، مجموعه شیخ عبدالصمد نطنز و مجموعه بایزید بسطامی می پردازد. بنابر یافته های تحقیق؛ نقوش تزیینات مقرنس دوره ایلخانی در بناهای مورد مطالعه به احتمال قوی با تاثیر از هنر خاور دور بخصوص در زمینه طبیعت گرایی(نقوش پروانه ای، تار عنکبوتی...) و نیز کاربرد بخشهایی از عناصر یا نقوش چینی(مانند اژدها) متناسب با هنر اسلامی ساخته شده است. به عبارت دیگر تزیین گران مقرنسهای عهد ایلخانی به جای تقلید کامل از نقوش و عناصر هنر چینی که بعضا کاربرد آن در تزیین ابنیه اسلامی کراهت داشت، با روشی مبتکرانه، فقط بخشهایی خاص از الگوهای هنری چین را با در نظر داشتن کامل روح هنر اسلامی و با تکیه بر عناصر ترکیبی گیاهی و هندسی بکار بردند و زمینه را برای خلق نقوش اسلیمی و ختایی پیشرفته ادوار بعدی فراهم آوردند.