ساخت واژه اهرنجان و قدمت تپه اهروان

آذربایجان ایران، سرزمین زبان ترکی انگاشته شده است در حالی که پژوهش ها، نشان می دهد، گویش آذری از گویش های ایرانی خواهر با زبان فارسی بوده و تا قرن پنجم هجری، در بیشتر نقاطی که اکنون به ترکی صحبت می شود، تکلم می شده است. همین پیشینه، سبب شده است که واژگان متعدد پارسی و پهلوی، از نام ها و صفت ها تا کاربرد قواعد دستوری فارسی، در میان زبان ترکی و امروزی مردم آذربایجان و زنجان و... باشد، بی آنکه استقراضی و بیگانه بودن آنها، سخنگویان را بیازارد. واژه اهرنجان نیز از همین واژگان است که با تپه کهن اهروان ارتباط دارد، با این تفاوت که کارگزاران و سخنوران در شکل درست و اولیه آن (اهروان)، تخفیف انجام داده و آنرا به (اهرن) کوتاه کرده اند و سپس با پسوند «گان= جان» از آن اسم مکان ساخته اند و با این تغییر صوری، معنایی مقدس و اهورایی را، اهریمنی کرده اند. هرچندکه در تحول زبان، تغییر و گسترش معنا، اصلی قابل قبول است اما در مورد این واژه، به دلیل دینی- زرتشتی بودن آن، باید، گمان تحقیر مذهبی زرتشتیان را در نظر گرفت یا احتمال ناآشنایی گویندگان با زبان پهلوی را به دلیل خاموش شدن زبان، عاملی اصلی پنداشت. نگارنده در این پژوهش، ضمن توجه دادن به نام های محلی، با مطالعه میدانی-کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی، کوشیده است رمز و راز این تحول را در این واژه فارسی ترکی گمان شده نشان دهد.