جغرافیای انسانی گیلان پیش از برآمدن صفویان

گیلان از نظر جغرافیایی طبیعی، انسانی و سیاسی، از سایر نواحی ایران متمایز بوده است. این تمایز در درازنای تاریخ در تحولات سیاسی اجتماعی منطقه و حتی ایران تاثیر گذاشته است. این نوشتار با بررسی منابع اولیه ضمن معرفی اقوام ساکن در گیلان، جایگاه و سهم هرکدام از آنها را تا پیش از برآمدن صفویان در گیلان مورد مداقه قرار داده تا نشان دهد که به جز دو قوم گیل و دیلم، اقوام دیگری نیز در پهنه جغرافیایی گیلان حضور موثری داشته اند. این اقوام برغم اختلافات داخلی، همواره از مرزها و استقلال سیاسی گیلان دفاع کرده و گاهی نیز به عنوان نیروی نظامی حرفه ای در ارتش ساسانیان و خلفا و امرای اسلامی به کار گرفته می شدند. در این تحقیق نشان داده شد، پس از تسلط صفویان بر گیلان به سبب سهولت در رفت و آمد، مهاجرت اقوام کرد، ترک و ارمنی به گیلان و توسعه تجارت و بازرگانی و در نهایت تغییرات سبک زندگی، ترکیب قومی گیلان دچار تغییر شد و بسان سابق کارکرد بازدارندگی و جنگندگی خود را از دست داد.