ارزیابی خصوصیات زراعی و شیمیایی بوم نظام گندم تحت تاثیر الگوهای کشت مضاعف و مدیریت زیستی- شیمیایی کود

با استفاده‏ ی منحصر به فرد از کودهای شیمیایی نمی‏توان به پایداری در تولید محصولات زراعی دست یافت. به‏علاوه حصول عملکرد قابل قبول گیاهان زراعی با استفاده ‏ی کودهای زیستی به‏ تنهایی امکان‏پذیر نمی‏باشد. بنابراین استفاده از راهکارهای مدیریتی همچون توالی مناسب گیاهان زراعی و استفاده‏ی تلفیقی از کودهای زیستی و شیمیایی می‏تواند در تولید و تداوم محصولات کشاورزی راه‏گشا باشند. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر توالی کاشت گیاهان مختلف زراعی با گندم و تلفیق کاربرد کودهای شیمیایی و زیستی بر عملکرد کمی و کیفی گیاه گندم و وضعیت عناصر در خاک اجرا شد. به ‏منظور مطالعه‏ی اثر توالی زراعی و کودهای زیستی در بوم نظام گندم، آزمایشی در مزرعه ی پژوهشی دانشکده ی کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز در سال زراعی 95-1394 طی دو فصل تابستان و زمستان انجام شد. طرح آزمایشی به‏صورت کرت‏های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار بود. عامل اصلی شامل پنج نوع گیاه زراعی پیش کشت قبل از گندم بود که عبارت بودند از: آفتابگردان، ارزن، ذرت، کنجد و ماش. عامل کرت فرعی سه روش مدیریت کود شامل: کاملا شیمیایی، کاملا زیستی و تلفیقی بود. عملکرد دانه و اجزای عملکرد گندم و برخی خصوصیات شیمیایی خاک اندازه گیری شدند. نتایج این آزمایش نشان داد که بیش‏ترین عملکرد دانه‏ی گندم (1/7 تن در هکتار) در توالی ماش-گندم و در کوددهی تلفیقی به‏دست آمد. کود زیستی کمترین عملکرد کاه، عملکرد دانه و درصد پروتئین را به دنبال داشت. در تناوب گندم با گیاهان غیر بقولات، بیش‏ترین عملکرد دانه ی گندم (58/5 تن در هکتار) مربوط به توالی آفتابگردان-گندم بود، در حالی که بیش‏ترین عملکرد دانه ی گندم (91/5 تن در هکتار) در توالی ماش-گندم به‏دست آمد. کمترین عملکرد دانه (9/4 تن در هکتار) نیز مربوط به توالی کنجد-گندم بود. همچنین کمترین مقدار نیتروژن (054/0 درصد)، فسفر (9/2 میلی گرم بر کیلوگرم خاک) و پتاسیم قابل تبادل (162 میلی گرم بر کیلوگرم خاک) خاک به‏ترتیب مربوط به حضور گیاه آفتابگردان، ارزن و کنجد همگی در روش کاملا شیمیایی بود. در کوتاه مدت، روش های مختلف کوددهی در مقایسه با تغییر نوع گیاه قبلی اثر بیش‏تری بر عملکرد دانه داشت. از نتایج این پژوهش می‏توان چنین استنباط نمود که اثر گیاه قبلی در کشت مضاعف با تغییر در نوع مدیریت کود از شیمیایی به زیستی تغییر یافت. به‏علاوه در توالی‏هایی که بقولات حضور ندارند، روش مدیریت تلفیقی کود راه کار مناسب تری نسبت به روش های کاملا شیمیایی یا کاملا زیستی خواهد بود.