قاچاق مهاجر به مثابه تجارت: کندوکاو فرایند قاچاق مهاجران اقتصادی از افغانستان به ایران

قاچاق مهاجر یکی از پدیده هایی است که طی دهه های گذشته توجه بسیاری از سیاست گذاران و محققان را به خود جلب کرده است. با این حال، به دلیل محدودیت های روش شناختی و ماهیت غیرقانونی این پدیده نه تنها سنجش آن در بسیاری از موارد ناممکن است، بلکه تلاش های نظری برای تبیین آن نیز دشوار است. روش تحقیق مقاله حاضر کیفی بوده و داده های مورد نیاز از طریق مصاحبه عمیق با 22 فرد قاچاقچی/ قاچاق بر فعال در خاک افغانستان و همچنین مصاحبه با 44 مهاجر اقتصادی قاچاق شده به ایران در دو ولایت نیمروز و هرات گردآوری شده است. نتایج پژوهش نشان داد فرایند قاچاق مهاجران به ایران در سه مرحله انجام می گیرد؛ در مرحله نخست، وظیفه اصلی قاچاق بران یافتن مشتری و سازمان دهی شرایط و وسایل سفر می باشد. همچنین، مهاجران معمولا به دو شیوه قاچاق بران خود را پیدا می کنند: از طریق شبکه های فامیلی و دوستی یا رفتن به شهر زرنج که نقطه شروع مهاجرت های نامتعارف از افغانستان به سوی ایران است. در مرحله بعد، که مسیر مهاجرتی است، شبکه های قاچاق از شهر زرنج مهاجران را به سوی مرز پاکستان می برند و با عبور از مناطق تحت کنترل طالبان و ملیشا (شبه نظامیان غیردولتی) داخل خاک پاکستان می شوند و از آنجا با کمک شبکه های محلی از مرز ایران گذشته و به استان سیستان و بلوچستان وارد می شوند. پس از رسیدن به شهرهای مقصد در داخل ایران، تماس قاچاق بران با مهاجران قطع شده و ادغام آنها در جامعه مقصد توسط شبکه های فامیلی و دوستی مهاجران شکل می گیرد. در نتیجه گیری از مقاله می توان گفت که قاچاق مهاجر از افغانستان به ایران فرایندی سودآور، چند مرحله ای و پیچیده است که در سطوح مختلف و با بازیگرانی گوناگون شکل می گیرد. بعلاو، در فرهنگ و جامعه افغانستان، مهاجرت غیرقانونی نوعی استراتژی بقاء بوده و در فرایند تحقق آن قاچاق بر نه تنها مجرم نبوده، بلکه به عنوان عامل نجات دهنده، از تصویر اجتماعی مثبت و منزلت اجتماعی برخوردارند.