مکان و خلا در فلسفه سینوی

یکی از گزاره‏های بسیار مورد توجه در فلسفه اسلامی، به‏ویژه در بحث طبیعیات، بحث مکان و به تبع آن بحث خلا است؛ به‏طوری‏که همواره این پرسش، ذهن را مشغول می‏کند که: آیا خلا و ملا وجود دارند؟ و اگر وجود دارند، آنها غیر از مکان هستند یا منطوی در مکان شده‏اند؟ این مقاله درصدد است به این پرسش‏ها پاسخ دهد: اولا، خصوصیات و ویژگی هریک چگونه است؟ ثانیا، وجود و عدم وجود آنها، با کدام ادله عقلی قابل اثبات است؟ همواره دو تلقی از مکان وجود داشته است: یکی اینکه مکان، سطح خارجی جسم است و دیگر اینکه مکان، ابعاد سه‏گانه طول، عمق و عرض فضایی را داراست که جسم در آن واقع می‏شود. اما این پرسش مطرح است که: آیا جسم دارای ابعاد سه‏گانه است؟ اگر هست، مکانی که ابعاد سه‏گانه دارد، آیا جمیع ابعاد جسم را من جمیع الجهات دربرمی گیرد؟ به عبارت دیگر، آیا جسم من جمیع الجهات در مکان قرار دارد یا بعدی از ابعادش در بعدی از ابعاد مکان قرار می گیرد؟ اغلب فیلسوفان اسلامی، خلا را انکار می کنند، ولی برخی دیگر درصدد اثبات آن هستند. این مقاله از نوع تحقیقات بنیادی بوده، روش پاسخ گویی به پرسش های آن، تحلیلی توصیفی است. همچنین شیوه گرد آوری اطلاعات به صورت اسنادی و گزارش‏های علمی بوده است. نتیجه این پژوهش آن است که ابن‏سینا مکان را سطح خارجی جسم محوی یا سطح داخلی جسم حاوی به شمار می‏آورد و در هر حال این مکان چیزی جز متمکن نیست که یا حاوی و یا محوی است. بنابراین، وی نمی تواند خلا را به عنوان محیطی که از هرگونه ماده خالی باشد، بپذیرد. ابن سینا بطلان خلا را بر سه اصل استوار ساخته است: 1. فاقد ابعاد بودن خلا؛ 2. فرض بی نهایت بودن آن؛ 3. اثبات بطلان حرکت در محیط لایتناهی.