خیال به ‏مثابه نفس حیوانی بازشناسی قوه خیال نزد صدرالمتالهین در پرتوی تبیین مبانی و تحلیل کارکردها

قوه خیال در فلسفه ابن‏ سینا و تابعان وی، «خزانه» صوری معرفی می‏شود که جزئی است و به وسیله حس مشترک ادراک شده است. در مقابل، صدرالمتالهین در مقام تعریف قوه خیال، دو دیدگاه متفاوت ولی منسجم و منطقی را ارائه کرده که با تحلیل روش ‏شناختی وی در مباحث نفس، قابل استنتاج و توصیف است. مسئله اساسی پژوهش جاری، توصیف نظریه واقعی صدرالمتالهین در مسئله چیستی خیال و سپس مقایسه آن با دیدگاه رایج مشائیان، به منظور کشف نقاط اشتراک و افتراق حقیقی این دو دیدگاه است. یافته اصلی که بر اساس روش تحلیلی منطقی و با تکیه بر روی‏ آورد تحلیل گزاره‏ای و سیستمی عبارات صدرالمتالهین در دو مقام «تبیین مبانی شناخت قوه خیال» و «ارائه کارکردهای این قوه» به دست آمده است، حاکی از اتخاذ دو رویکرد از سوی صدرالمتالهین در تعریف قوه خیال است. وی در ابتدای مباحث نفس ‏شناسی و قوای آن، تابع دیدگاه مشهور مشائیان است. پس از آن و در فرایندی تعالی‏ گونه و با ابتنا بر امکان تشکیک در قوای نفس، دیدگاه دیگری را در بازشناسی قوه خیال ارائه می‏دهد. صدرالمتالهین خیال را به‏ مثابه نفس حیوانی و فصل حقیقی انسان در مرتبه حیوانیت معرفی نموده که خود، مبتنی بر قوه ‏انگاری هریک از مراتب سه‏گانه نفس انسانی در نظام فلسفی وی است.